13 maart 1945: Oranjes terug in Nederland

Haar eerste bezoek aan het bevrijde Nederland heeft plaats op 13 maart 1945. Die dag stapt zij om een minuut voor halfeen de Belgisch-Nederlandse grens over in Eede, bij Aardenburg in Zeeuws-Vlaanderen. Het is een sobere rentrée. Zondag 18 maart woont zij een dienst bij in de Grote Kerk van Breda. De kerk is helemaal vol met evacués uit Zeeland, velen van hen in klederdracht. Tien dagen lang toert de koningin door Zuid-Nederland. Ze ontmoet veel mensen die het land willen vernieuwen.

Na de glorietocht keert koningin Wilhelmina weer terug naar Londen. Daar bereidt zij zich voor om definitief terug te gaan. „Het kwam mij namelijk noodzakelijk voor, dat ik in Nederland aanwezig was op het tijdstip van de verdrijving van de vijand om dadelijk mijn taak op mij te kunnen nemen. Wij drongen er (bij de Engelse regering – WH) hierbij op aan, dat onze thuiskomst spoedig zou geschieden. Na antwoord te hebben ontvangen koos ik als datum voor de terugkeer de verjaardag van Juliana. Ik wilde op die dag samen met haar bij wijze van verrassing in Nederland aankomen”, zo schrijft de koningin in haar boek ”Eenzaam maar niet alleen”.

Het loopt anders. „Alles was die dertigste april gereed om te vertrekken toen van het vliegveld het bericht kwam, dat er niet gevlogen kon worden. De reis moest uitgesteld worden tot de tweede mei, toen het wel goed vliegweer was. Welk een onvergetelijke tocht was dat. Voorbij was de tijd van ballingschap. Juliana en ik keerden naar huis terug.” Zij vestigt zich in de villa Anneville in de bossen bij Ulvenhout.

Het zijn dagen vol emoties voor de koningin. Zeker als op de avond van 4 mei het bericht komt dat de wapenstilstand is getekend. Diezelfde dag richt de koningin zich via de radio tot haar volk. „Eindelijk zijn wij weer baas op eigen erf en aan eigen haard.” Rond prins Bernhard ontstaat die dag „een van de hardnekkigste mythes in de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog” – zoals historica Annejet van der Zijl het in haar recent verschenen proefschrift zegt. In de beeldvorming lijkt de prins de overwinnaar te zijn.

Het tegendeel is waar. Prins Bernhard is al weken in Nederland. Op veel plaatsen wordt hij warm onthaald. Als de prins op 4 mei van de capitulatie van de Duitsers hoort, rijdt hij zo snel mogelijk naar het Canadese hoofdkwartier om –vergeefs– een rol op teeisen. De Britse generaal Montgomery, die niet veel van de prins moet hebben, gebiedt dat niet alleen de Duitsers, maar ook Bernhards mannen, de Binnenlandse Strijdkrachten, hun wapens moesten inleveren. Het bevel treft de prins „als een trap in de maag”, schrijft zijn biograaf Hatch.

De Canadese generaal Foulkes redt de boel. Foulkes had ge- hoopt zelf de capitulatie van de Duitsers te mogen uitvoeren. Dat is mislukt. Daarom nodigt hij het hoofd van de Duitse be- zettingsmacht in Nederland, ge- neraal Blaskowitz, op 5 mei uit naar Hotel de Wereld in Wageningen te komen voor besprekingen. Tegelijkertijd trommelt hij tientallen mediavertegenwoordigers op om getuige te zijn van de ‘capitulatieplechtigheid’, die dat eigenlijk niet is, aldus Van der Zijl. Het is alsof de prins de Duitsers tot overga- ve dwingt. De werkelijkheid is anders, maar in de bevrijdings- vreugde is daar niet veel aandacht voor.

Dit is het tiende deel in een serie over de bevrijding van Nederland, 65 jaar geleden. Volgende keer: capitulatie in Wageningen.

Feiten rond slot Tweede Wereldoorlog

De internationale oorlogssituatie rond 30 april 1945: 29 APRIL: Amerikaanse troepen bevrijden concentratiekamp Dachau in het zuiden van Duitsland. Dachau is in 1933 het eerste grote kamp van de nazi’s. Ze sluiten er opvallend veel christenen op. Van de zeker 200.000 mensen die in Dachau zitten, komen er zeker 25.000 om. Bovendien overlijden 10.000 mensen in subkampen. De Amerikaanse bevrijders zijn zo ontzet over de gruwelen die ze zien, dat ze de kampwachten executeren.

30 APRIL: Adolf Hitler pleegt zelfmoord, samen met Eva Braun. De twee trouwen een dag eerder. Een dag na Hitler plegen propagandaminister Goebbels en zijn vrouw zelfmoord. Dat doen ze nadat ze hun zes kinderen hebben vermoord. Admiraal Dönitz volgt Hitler op. Zijn regering wordt op 23 mei gearresteerd.

2 MEI: De Duitse hoofdstad Berlijn geeft zich over aan de Russen. Twee dagen eerder dringen Russische militairen al het Rijksdaggebouw binnen en hijsen ze op het dak een rode doek. Het centrum wordt voornamelijk verdedigd door SS’ers uit Frankrijk. De Slag om Berlijn eist zo’n 300.000 levens. Honderdduizenden mensen raken gewond.

13 maart 1945: Oranjes terug in Nederland

Binnenland

RD.nl in uw mailbox?