Er heerste dinsdag een zenuwachtige drukte in het museum. Er moest nog veel gebeuren voordat de koningin de expositie zou kunnen openen. „Maar het komt allemaal goed”, verzekerde de museumdirecteur.Dan rinkelen de bellen van de spoorwegovergang bij het Maliebaanstation. Langzaam rolt een locomotief van de 1700-serie met drie rijtuigen binnen. Het middelste rijtuig is dat van koningin Beatrix. Aan de zijkant een kroon, helder blauw met geel, de kleuren van de Nederlandse Spoorwegen. Het gaat om een testrit, vertelt Evertjan de Rooij van het museum. „Alles moet bij de opening goed verlopen.”

Rustig komt de trein tot stilstand. „Eigenlijk moet de trein nog 50 centimeter verder stoppen, dan staat hij helemaal goed”, zegt een van de organisatoren. Zo gebeurt het ook. Als de koningin met de trein arriveert, zal deze exact op de juiste plaats stoppen: NS-precisie.

Het salonrijtuig 10 (Sr10) krijgt een plaatsje in de hal van het museum. „Bezoekers mogen binnen kijken. Dat is een unieke kans”, zegt De Rooij. Het rijtuig heeft een salon met fauteuils en een overleg- en eettafel, twee slaapcoupés, een toilet- en doucheruimte, een keukentje en een ruimte voor personeel. De trein is gecertificeerd voor vrijwel heel het Europese spoorwegnet.

De koningin gebruikt de trein niet meer. Het rijtuig staat veelal in Utrecht stil te wachten op koninklijke passagiers, terwijl reizen met de trein milieubewust en ook stijlvol is. Het zou passend zijn voor de vorstin om ‘de trein te pakken’; sporen door vorsten heeft een lange traditie. De overvolle dienstregeling van de NS legt echter de nodige beperkingen op en het staatshoofd wil niet de oorzaak zijn van enorme vertragingen.

In het Spoorwegmuseum gaan ook de deuren van de rijtuigen Sr8 en Sr9 van koningin Juliana en prins Bernhard voor het eerst voor het publiek open. „De rijtuigen zijn van voor de Tweede Wereldoorlog, maar helemaal aangepast en in 1953 aan de koningin aangeboden”, vertelt De Rooij.

Het interieur is naar de huidige maatstaven sober. Kleine zitkamers, kleine keukentjes en slaapkamertjes, maar wel met comfort. Het meubilair is gedateerd: een bakelieten telefoon, stoeltjes uit de jaren vijftig.

Er is nog een andere Nederlandse koninklijke trein voor de museumbezoekers toegankelijk: de Sr1 van koningin Anna Paulowna, echtgenote van koning Willem II. Het gaat hier om een nagebouwd exemplaar waar de afgelopen maanden ter gelegenheid van de expositie hard aan is gewerkt. Het interieur is met donkerblauwe stof bekleed en van sierlijk zitmeubilair voorzien.

Het rijtuig laat zien dat de eerste treinen nog geënt waren op koetsen. Dat valt vooral op bij de oudste koninklijke trein die in Utrecht staat; die van de Engelse koningin Adelaide (1792-1849). Zij was een fervent treinreizigster. Haar rijtuig uit 1842 is smal en het lijkt alsof de zitgedeelten van een koets zo boven op een spoorwagon zijn gezet. „Het is net een koets op ijzeren wielen”, constateert De Rooij. „Aan de buitenkant zit er een bok op voor het personeel, net als bij een koets.”

Veel luxer is de trein aan de andere kant van het perron. Daar staat het Saloneetzaalrijtuig B1 van koning Albert van België. Hij nam de wagon in 1912 in gebruik.

Binnen is alles even chic afgewerkt: mooie lampen, houtsnijwerk, een stijlvolle zithoek, een koninklijke slaapcoupé. Opvallend mooi is de eetruimte met een vorstelijk gedekte tafel. De persfotografen mogen bij gratie even naar binnen, maar de schoenen moeten uit of er moeten hoesjes om. Voor het museumpubliek blijft deur dicht. „Doe voorzichtig. Er staat zulk duur servies op tafel”, zegt een bezorgde conservator.

Het Spoorwegmuseum voelt de verantwoordelijkheid voor het bijzondere materiaal dat het uit heel Europa in bruikleen heeft. Er staan dan ook topstukken uit onder meer Zweden, Portugal, Engeland, Oostenrijk en Denemarken. „Het is uniek om dit allemaal zo bij elkaar te zien”, zegt De Rooij. Niet voor niets is er ook veel belangstelling uit het buitenland voor de expositie.

Het was een hele toer om alles op tijd binnen te krijgen, vertelt De Rooij. „Zo zou er aanvankelijk een trein van een sultan uit Bulgarije komen, maar die bleek veel te kwetsbaar te zijn. Een alternatief was een rijtuig van koning Boris van Bulgarije. Tot in de Bulgaarse ministerraad toe is erover gesproken. Er was wel toestemming, maar het bleek een veel te dure operatie te worden. Daar hebben we op het laatste moment toch van afgezien.”

Met het Belgische salonrijtuig ging het ook maar net goed. „Eerst was er pech onderweg. Toen de trailer hier binnenreed, moest die een bocht maken die maar met heel veel moeite genomen kon worden. Ze hebben vier uur over het laatste stukje in de hal gedaan.”

Dé trein onder de royals ontbreekt, erkent De Rooij. Het lukte niet om een rijtuig van keizer Wilhelm II van Duitsland binnen te halen. „Er is veel spoormaterieel van de keizer verloren gegaan. Er was wel een rijtuig, maar dat stond helemaal ingebouwd. In de expositie is echter wel aandacht voor Wilhelm II. Hij was een echte treinfanaat.”

• Prinses Máxima geeft donderdagochtend 15 april in Rosmalen het startsein voor het schriftelijke deel van het landelijk verkeersexamen voor het basisonderwijs.

• Prinses Margriet opent vrijdag 16 april het nieuwe intensivecare­centrum van het UMC Utrecht.

• Prins Willem-Alexander neemt zondag 18 april deel aan Run for Water, de 6 kilometerloop van Live Earth Amsterdam. Na afloop van het evenement, waarmee aandacht wordt gevraagd voor de waterproblematiek wereldwijd, is er een concert voor 25.000 mensen.

Rond de expositie ”Royal Class”, die tot 5 september te zien is in het Spoorwegmuseum, wordt een reeks activiteiten georganiseerd.

• Op dinsdagen zijn er om 11.30 en 13.30 uur lezingen van kenners van het Koninklijk Huis en van de koninklijke treinen.
  
• Bij de tentoonstelling verschijnt een boek met „verhalen over reizende koningen, vluchtende keizers, op de trein wachtende prinsen en prinsessen en hun kostbare koninklijke treinen en overdadig gedecoreerde treincoupés.” Het boek is voor 19,95 euro verkrijgbaar in de winkel van het Spoorwegmuseum.
  
• Ter gelegenheid van de treinenexpositie is een koninklijke stadswandeling door Utrecht samengesteld. De route is bij het museum te koop.
  
• De afgelopen maanden is een replica van het salonrijtuig van koningin Anna Paulowna, echtgenote van koning Willem II, vervaardigd. In een van de zalen van het museum is een documentaire te zien over de bouw.
  
• Gidsen die de rol spelen van conducteurs, lakeien, koningen en prinsen vertellen in het museum over de geschiedenis van de treinen en het vorstelijk reizen.

De tentoonstelling vermeldt veel wetenswaardigheden over treinende vorsten.

Zo reisde koningin Wilhelmina graag en veel met de trein. In 1903 kreeg zij een complete trein aangeboden, bestaande uit twee salonrijtuigen, een keukenwagen en een bagagewagen.

Tot 1954 kon de koninklijke familie via een speciale spoorlijn tot voor de deur van Paleis Het Loo in Apeldoorn komen.

Koning Ludwig II van Beieren bezat zulke luxe ingerichte treinwagons dat omstanders spraken van „Versailles op wielen.”

In 1863 reisde koningin Anna Paulowna met de trein van Utrecht naar Amsterdam. Zij ontving daarvoor een rekening van 105 gulden van de Spoorwegen.

De Russische tsarenfamilie beschikte in het enorme rijk over honderd rijtuigen. Slechts drie ervan zijn bewaard gebleven. Ze staan in Finland.

In 1888 ontspoorde de trein van tsaar Alexander III van Rusland. Dankzij zijn grote kracht wist hij de kinderen uit de trein te krijgen. Er kwamen 21 mensen om het leven.