Zet op een regenachtige zaterdagmiddag een ton Kapla in de kamer. Succes verzekerd. Dochter van drie bouwt een toren, dochter van zes fabriceert een pauw en dochter van zeven een huis. Manlief biedt een helpende hand en kruipt tussen de drie bouw­werken heen en weer. Zo is de rest van de middag toch nog gered. Nou ja gered? Als dochter van drie geen pronkstuk omstoot. Want het blijven wel losse blokjes.Het principe van Kapla is zo ontzettend simpel dat het eigenlijk onbegrijpelijk is dat het nog maar zo’n twintig jaar op de markt is. De dennenhouten blokjes zijn identiek van grootte en vorm: elk blokje is een balk in de verhouding 1:3:15 (8:24:118 millimeter). En dat maakt –samen met de perfecte afwerking– de plankjes zo goed stapelbaar. Wie precies werkt, kan de meest ingewikkelde en grote bouwwerken maken. Tot en met de Eiffeltoren aan toe.

Uitvinder van de plankjes is Tom van der Bruggen. De Nederlandse kunsthistoricus en antiekhandelaar verkoopt in 1985 zijn Leidse antiekhandel en verhuist naar Frankrijk om een jongensdroom te verwezenlijken. Hij wil een vervallen boerderij omtoveren in een kasteel met torentjes. Daarvoor is een ontwerp nodig.

Van der Bruggen maakt tekeningen op schaal en knutselt met houten blokken om te kijken of de structuur degelijk genoeg is. De blokken blijken echter veel te massief of te wankel te zijn. Daarom gaat hij zelf aan de slag. Langwerpige, slanke plankjes in één maat blijken het beste te stapelen. Bij Van der Bruggen valt het kwartje. De geboorte van Kapla –afkorting van KAbouterPLAnkjes– is een feit.

Maar daarmee is het speelgoed nog niet in de handel. Winkels raken niet onder de indruk van de op het oog o zo saaie blokjes. Uiteindelijk krijgt Van der Bruggen voet aan grond in het Franse stadje Albi. Op een kleedje bij een supermarkt verkoopt hij de eerste dozen aan leerkrachten. Meer bestellingen van scholen en tentoonstellingen volgen. „Achteraf zeg ik: ik heb veel geluk gehad. Maar in het vuur van de strijd heb ik nooit overwogen om het op te geven. Ik voelde, hoewel het commercieel niet direct een succes was, wel dat het raak was. Ik kreeg zo veel complimenten.”

Inmiddels verkoopt Kapla jaarlijks zo’n 44 miljoen houten plankjes. Grootste afnemers zijn onder meer Frankrijk, Duitsland, Zweden, Zwitserland en Nederland. „Het duurde lang voordat het in Nederland aansloeg. Tien jaar lang verkocht ik ze nauwelijks. Nederlanders leggen niet zo gauw geld neer voor iets ogenschijnlijk simpels. Maar zijn ze eenmaal overtuigd van de pedagogische waarde, dan gaat de portemonnee ruim open.”

Kapla wordt in Nederland vooral verkocht via webshops en in speelgoedwinkels die gespecialiseerd zijn in houten speelgoed. Poppedijn in Delft bijvoorbeeld. Eigenaar Maarten Heikers startte ruim twintig jaar geleden samen met zijn vrouw de speelgoedzaak. Toevallig zat hun dochter in diezelfde tijd bij een schoonzus van de uitvinder van Kapla in de klas. Zij liet haar leerlingen kennismaken met de houten plankjes. Sindsdien heeft Kapla een prominente plaats in de Delftse speelgoedzaak. Jaarlijks gaan er zo’n 150 dozen –ze doen denken aan de was­poedertonnen van vroeger– over de toonbank.

„Het is het mooiste product dat we verkopen”, vindt Heikers. „Ik ken –op een bal na– geen speelgoed dat zo goed met het kind meegroeit en dat zo veel creativiteit vraagt van een kind. Neem nu lego. Ook die fabrikant maakt tegenwoordig veel doosjes die nauwelijks meer een beroep doen op de fantasie. Zelfs de sirenes zitten er al bij.”

Op scholen krijgt Kapla van de leerkrachten voldoende waar­dering, is de ervaring van Heikers. Tegelijk plaatst hij een kanttekening. „Helaas blijft het daar in de kleutersfeer hangen. Terwijl kinderen van tien tot dertien de échte bouwers zijn.”

Kapla is verkrijgbaar in verpakkingen van 200, 280 en 1000 plankjes. Prijzen vanaf 42 euro. Voor de gevorderde bouwer zijn er doosjes van 2 x 20 plankjes in kleur. Elke verpakking bevat een instructieboekje met voorbeelden.
www.kapla.com; www.poppedijn.nl

In de klas van Marrigje Brand, leerkracht in groep 3 van de Rehobothschool in Kootwijkerbroek, staat een grote doos met duizend houten plankjes. Twee keer per week mogen de kinderen kiezen waar ze mee willen spelen. „Kapla is vaak als eerste weg. Het leuke ervan vind ik dat zowel het kind dat het liefst individueel speelt als het kind dat graag samenwerkt aan zijn trekken komt. Onlangs praatten we over de lente. Daarna gingen de kinderen met Kapla aan de slag. Samen maakten ze een boerderij. De een bedacht een schuur, de volgende een hooizolder, de derde een weiland. Zo verzonnen ze met zijn allen één geheel. Geweldig toch?”