De cijfers spreken boekdelen. Om de consumptiedrang van een West-Europeaan te bevredigen is gemiddeld 5 hectare aardoppervlak nodig, voor een Amerikaan zelfs 9,5 hectare, stelt Peter Tom Jones van KU Leuven. Zou het aardoppervlak eerlijk worden verdeeld, dan heeft elk mens de beschikking over slechts 1,8 hectare.Alle westerse consumenten maken momenteel ongeveer 25 procent van de wereldbevolking uit. Samen veroorzaken ze ongeveer 80 procent van de aanslag die gepleegd wordt op het milieu.

Jones merkt op dat in zijn ogen de ene mens evenveel veel waard is als de andere. Zou echter elk van de bijna 7 miljard wereld­burgers zijn consumptie afstemmen op het niveau van een gemiddelde Amerikaan, dan zijn vijf aardse planeten nodig om daaraan te kunnen voldoen.

Een oplossing voor de over­exploitatie van de planeet is lastig te vinden. „Er zijn simpelweg te veel mensen, die te veel willen consumeren en bovendien te veel energie gebruiken”, meent trendwatcher Rob Creemers.

Desondanks –en begrijpelijk– willen de Chinezen en Indiërs de westerse welvaart ook. Kishore Mahbubani, Singaporese diplomaat en oud-ambassadeur bij de Verenigde Naties, onderscheidt in zijn boek ”De eeuw van Azië” (2009) zeven factoren die de westerse samenleving tot de meest welvarende uit de geschiedenis hebben gemaakt. „Dankzij kapitalisme, kennis en technologie, gelijkheidsdenken, pragmatisme, een cultuur van vrede, rechts­zekerheid en onderwijs hebben de westerse volken een niveau van welstand bereikt dat honderd jaar geleden ondenkbaar was.”

De welvaartsverhoudingen in de wereld kunnen echter spoedig wijzigen, voorspelt de Belgische econoom Geert Noels in zijn boek ”Econoshock” (2008). Hij onderkent een aantal economische schokken, die daaraan bijdragen. Als ze tegelijkertijd plaatshebben en elkaar versterken is sprake van een megaschok, de zogenaamde econoshock.

Zo’n grote schok verandert met name de machtverhoudingen tussen staten en economische samenwerkingsverbanden. Bovendien zijn weinig economieën in staat zich zo snel aan te passen dat ze hun leiderspositie kunnen behouden.

Mahbubani voorspelt dat China en India de wereldeconomie zullen gaan beheersen, doordat ze de zeven factoren van de westerse succesformule hebben gekopieerd. Volgens Noels is dat proces momenteel gaande.

De eerste schok die de Belgische econoom onderkent, is die van de demografie: de leeftijdssamenstelling van de westerse landen verschilt sterk van die van opkomende economieën als China, India en Mexico. Deze drie landen hebben een geboorteoverschot, terwijl Europa vergrijst. De economische groei in westerse landen zal daardoor achter gaan lopen op die van de opkomende economieën.

Daarnaast verschuift volgens Noels het zwaartepunt van de economie naar het Oosten. Ook Mahbubani stelt dat de komende decennia de economische macht beslissend zal verschuiven naar Zuidoost-Aziatische landen. „In 2050 zijn de vier grootste economieën China, India, de VS en Japan.”

China en India tellen samen ruim 2 miljard potentiële consumenten. De westerse wereld kan zijn huidige leefwijze moeilijk blijven volhouden als de Chinezen en Indiërs aanspraken gaan maken op dezelfde welvaart. „Als alle inwoners van China en India een auto, een koelkast en een televisie zouden willen, dan hebben deze landen alle grondstoffen ter wereld nodig”, berekent Rob Creemers.

Nu al komen er in China dagelijks 14.000 nieuwe auto’s bij en het land zal in 2020 naar verwachting 130 miljoen auto’s hebben. Bovendien zal tussen nu en 2015 de helft van alle nieuwbouw ter wereld in China plaatshebben.

Voor veel westerse autofabrikanten, waaronder Volkswagen, is China de grootste afzetmarkt geworden. India is bezig met een inhaalslag. De vraag naar grondstoffen en fossiele brandstoffen als aardgas en aardolie zal volgens analisten in beide landen on­verminderd hoog blijven en mogelijk stijgen, met onvermijdelijke schaarste als gevolg.

„Als de Chinezen net zo veel auto’s zouden rijden als nu de Amerikanen, dan zou China de mondiale olieproductie plus nog eens 15 miljoen extra vaten per dag nodig hebben”, stelt Creemers.

Bovendien maakt China in toenemende mate ook aanspraak op schaarse grondstoffen in met name Afrikaanse landen.

De Britse krant The Independent meldt dat China bovendien in hoog tempo de export van zeldzame aardelementen terugschroeft; in nog geen zeven jaar tijd bedraagt de export nog slechts een kwart van de totale productie, terwijl enkele jaren geleden nog driekwart van de productie werd uitgevoerd. In de afgelopen tien jaar is de vraag naar zeldzame aardelementen juist verdrievoudigd van 40.000 tot 120.000 ton per jaar voor de hightech elektronica.

Volgens bronnen van de Britse krant zal China in 2012 alleen nog maar in zijn eigen behoefte aan zeldzame aardelementen willen voorzien. De export van twee zeldzame grondstoffen –terbium en dysprosium– is al aan banden gelegd.

De competitie met India daarentegen moet nog beginnen. Gustaaf Geeraerts en Jonathan Holslag voorzien in hun boek ”Macht of mythe” (2007) een botsing tussen de grootmachten China en India: „Beide landen moeten immers in dezelfde vijver vissen naar investeerders, grondstoffen en afzetmarkten.”

Ten slotte zijn alternatieve vormen van energieopwekking en duurzaamheid onvermijdelijk, aldus Noels. Volgens hem is het goddelijke besturing dat de klimaatschok en de energieschok gelijktijdig voorkomen. Hoge olieprijzen zijn mogelijk belangrijker dan klimaatverdragen als het Kyotoprotocol om de klimaatverandering op aarde een halt toe te roepen.

Europese experts verwachten echter dat de uitstoot van het broeikasgas CO2 door China minstens zal verdubbelen tegen 2020. Daarmee zal China drie tot vier keer meer uitstoten dan de beperking die de Verenigde Staten en Europa samen hebben beloofd in Kopenhagen in 2009.

Inmiddels is duidelijk dat rond 2015 de productie van fossiele brandstoffen het hoogtepunt heeft bereikt. Hernieuwbare, alternatieve energiebronnen leveren echter bij ongewijzigd beleid niet eerder dan vanaf 2030 een serieuze bijdrage aan de energiebehoefte, aldus Michiel Herter, directeur van investeringsmaatschappij MBDCapital. Bovendien weet niemand welke ‘nieuwe’ energievorm het zal gaan maken.

Daarbij komt dat energieleveranciers in de toekomst mogelijk niet meer kunnen exporteren omdat hun voorraden opraken of omdat ze olie en gas voor hun eigen economische ontwikkeling nodig hebben. Dat laatste geldt nu al voor Mexico.

Om minder afhankelijk te worden van buitenlandse olie, mengen de Amerikanen benzine met biobrandstof gemaakt uit Mexicaanse mais, waardoor de prijs van de tortilla zo hoog is dat de eerste voedselrellen zich in dat land al hebben voorgedaan, aldus Rob de Wijk van The Hague Centre for Strategic Studies.

De kennis om de overschakeling naar alternatieve energiebronnen mogelijk te maken, komt hoogstwaarschijnlijk uit Azië. Indiase universiteiten leveren tegenwoordig per jaar meer ingenieurs dan alle Europese universiteiten samen doen in tien jaar. Mahbubani: „In 2010 zal 90 procent van alle gepromoveerden in wetenschap en technologie Aziaat zijn.” De volgende Einstein is wellicht een Indiër.

Toch is kennis alleen niet voldoende om welvaart te garanderen voor elke aardbewoner, meent Jeffrey Sachs, directeur van The Earth Institute van Columbia University en speciaal adviseur van secretaris-generaal Ban Ki Moon van de Verenigde Naties. Hij adviseert in zijn boek ”Welvaart voor de wereld” (2008) dringend om de omvang van de wereldbevolking aan banden te leggen.

Een van Sachs’ voorstellen om dat te verwezenlijken, is een soort wereldcoalitie. „Als we nu wereldwijd in harmonieuze samenwerking aan de slag gaan, dan is het rond 2025 voor elkaar.” Een wereldregering ligt daarmee in het verschiet, een dictatuur mogelijk ook. Een weinig aan­lokkelijke voorwaarde voor een beetje welvaart.