Een bange, oude man met de waarheid op zijn gezicht. Zo omschreef Annejet van der Zijl de hoofdpersoon van haar boek ”Bernhard. Een verborgen geschiedenis” tijdens de boekpresentatie maandag in Paleis Soestdijk. „Hij was een meestersurfer die alles in evenwicht probeerde te houden.”Zelfs tot na zijn dood wilde hij de waarheid sturen, stelt Van der Zijl, verwijzend naar de Volkskrantinterviews die pas na zijn overlijden verschenen. „Ook in die laatste interviews hield hij die ene kaart (het lidmaatschap van de NSDAP, WH) die hij na de oorlog zo diep mogelijk in zijn mouw had verstopt angstvallig verborgen.”

Het boek schetst geen rooskleurig beeld van de prins. Veel van de belangrijkste details kwamen al eerder naar buiten, ook deze krant publiceerde daarover: prins Bernhard trouwde vanwege het geld met Juliana, hij probeerde door het huwelijk het aanzien van zijn armlastige familie op te krikken, hij zat koningin Wilhelmina na de Tweede Wereldoorlog in de weg en ritselde rond 1945 op allerlei manieren goederen en auto’s.

Voor Oranjeminnende Nederlanders zijn dat harde conclusies, maar Van der Zijl onderbouwt ze veelal overtuigend met vondsten in (Duitse) archieven. „Ik besef dat ik veel mensen met dit verhaal hun held ontneem, en anderen hun schurk. Ik hoop er een mens voor te hebben teruggegeven. Een mens die, als prijs voor al zijn echte en vermeende grootsheid, eindigde als gevangene van zijn eigen mythe”, zo zei zij maandag.

De mythevorming maakte het voor Van der Zijl lastig de waarheid boven tafel te krijgen. „Het ontrafelen van de bijna onontwarbare mengeling van waan en werkelijkheid rond Bernhard was zonder meer de moeilijkste opgave van mijn onderzoek. Het bleek onmogelijk de bestaande literatuur te verdelen in betrouwbaar of niet betrouwbaar. Ook serieuze en onafhankelijke publicaties van gerenommeerde wetenschappers en journalisten bleken besmet geraakt door de mythevorming.”

Als het om mythevorming gaat, zijn er veel overeenkomsten tussen de levens van prins Bernhard en prinses Diana, „een ander groot bedrijfsongeval”, zegt Van der Zijl. „Ook Diana was de langverwachte partner voor een moeilijk huwbare troonopvolger, ook zij werd door een sprookjeshuwelijk vanuit het niets naar een centrale plaats op het publieke toneel gekatapulteerd en ook zij overvleugelde haar gade al snel.” En ook zij „ging steeds meer geloof hechten aan haar eigen mythe.”

Het leven van prinses Diana eindigde na een ongeluk, terwijl zij werd opgejaagd door persfotografen. Het leven van Bernhard eindigde, in de woorden van Annejet van der Zijl, „in een zelfgesponnen net van waan en werkelijkheid, met journalisten die als muggen rond Soestdijk dansten.”

Mede n.a.v. ”Bernhard. Een verborgen geschiedenis”, door Annejet van der Zijl; uitg. Querido, Amsterdam, 2010; ISBN 978 90 21437 644; 456 blz.; € 27,95.

Op 21 maart 1926 deed Bernhard belijdenis in de Lutherse Weeshuiskerk in Züllichau. Zijn vader sprak hem die dag toe.
„In het leven van iedere christen komen uren en dagen waarop hij zich in zichzelf terugtrekt en zich afvraagt: „Wie ben ik en wat wil ik worden?” Dit is zo’n dag voor jou, mijn lieve jongen. Maar het is ook zo’n dag voor ons, je ouders, die door God zijn belast met de verantwoordelijke taak jou de waarden van het leven bij te brengen. (…) Wacht je voor ijdelheid, hooghartigheid en verwaandheid, wees eerlijk, toon respect voor vrouwen, kom iedereen open en oprecht tegemoet en toon ook de onaanzienlijkste mensen een vriendelijk gezicht. En oefen je voor alles in zelfbeheersing, want zonder die eigenschap kan men geen ware christen zijn. Je hebt twee zeer kostbare geschenken van God ontvangen, mijn kind, je gouden hart en je goede verstand. Gebruik je hart en je verstand op de juiste manier en je zult niet afdwalen van het rechte pad. Ik kan alles samenvatten in deze woorden: word een ridderlijke Duitser en een christen.”