De situatie in Reusel is tekenend voor de druk die orthodoxe christenen –rooms-katholiek of protestants– in Nederland ervaren op het gebied van de gelijke behandeling. PvdA-gemeenteraadslid Boonman uit Nuenen initieert een protestactie in de kerk. Hij roept homoseksuele mannen en lesbische vrouwen ertoe op de dienst bij te wonen en stelt voor bij iedere mis van Buyens roze driehoeken uit te delen met de tekst ”homo”. Artikel 1 van de Grondwet is de koevoet tussen de kerkdeur.Het COC-Eindhoven noemt de hostieweigering achterhaald en bekrompen en roept de kerk op tot christelijke naastenliefde. De lobbyorganisatie wijst verstoring van een kerkdienst of intimidatie van gelovigen af, maar morgen zal een grote groep homoseksuelen de vroege mis in de Sint-Jan van ’s-Hertogenbosch bijwonen om te kijken of de bisschop hun wel de hostie geeft.

In de media blijft een negatief beeld hangen. De Volkskrant kopt: ”Pastoor discrimineert homoseksuele Prins Carnaval”; De Telegraaf noemt Buyens de antihomopastoor. NRC Handelsblad stelt dat de carnavalsprins vanwege zijn seksuele geaardheid geweigerd werd. Geen krant maakt nog melding van het onderscheid tussen geaardheid en praxis. Dat onderscheid is tegenwoordig zelfs een vorm van discriminatie.

Huwelijksformulier

De sympathie van reformatorische christenen ligt ongetwijfeld bij een conservatieve pastoor, die de carnavalsprins van tevoren duidelijk maakt dat hij wel welkom is in de kerk, maar niet bij de mis. De ethische standpunten van rooms-katholieken roepen herkenning op. Toch is het wel van belang om de verschillen in het oog te houden, ook in de ethiek.

Bij Rome is het huwelijk een sacrament en toch is het celibaat verplicht voor de geestelijkheid. Die standpunten lijken tegengesteld, maar toch hebben ze dezelfde wortel: de roomse visie op natuur en genade. De natuur is goed, maar de genade –de sfeer van het bovennatuurlijke– is beter. Daarom wordt het huwelijk pas echt goed als het geheiligd wordt door de kerk. Echt heilig ben je pas als je van het huwelijk afziet en je helemaal aan de kerk wijdt.

De openingszinnen van het klassieke gereformeerde huwelijksformulier verwijzen naar deze negatieve roomse visie op het huwelijk. Het oorspronkelijke formulier van de vluchtelingengemeente in Londen luidt: „Overmits aan de getrouwden gewoonlijk veel benauwdheden en kruisen in de huwelijken staat overkomt, zo komt het dat den heilige huwelijke staat door velen in deze wereld veracht wordt.” En dat geheel ten onrechte.

Het formulier waarschuwt door te openen met tegenspoed en kruis en dat is niet tegen een sprookje van rozengeur en maneschijn, maar zegt juist dat die tegenspoed geen reden is om het huwelijk te minachten, hetzij door te kiezen voor een leven in ”onreinheid” of voor ”een geveinsd heilig leven”.

Misbruik

Luther zag al scherp toen hij in 1522 tegen de zogenaamde geestelijke stand schreef dat een jonge vrouw een man en een jonge man een vrouw net zo min missen kan als eten, drinken en slapen. God heeft de voortplanting diep in de natuur gelegd. „Daarom heeft God aan het lichaam de ledematen, de aderen, de zaadlozing en alles wat erbij hoort, gegeven. Wie nu onderdrukt en niet toelaat, verhindert de natuur natuur te zijn.”

Seksueel misbruik komt helaas overal voor. Maar de grote schandalen die in de Rooms-Katholieke Kerk naar buiten komen, kunnen toch niet los gezien worden van de tweeslachtigheid waar het verplichte celibaat toe leidt. Overigens was Rome voor het tweede Vaticaanse concilie bij het celibaat sterker gericht op zuiverheid en reinheid. Terwijl nu het accent valt op de persoonlijke toewijding aan God en mensen.

Het misbruik aan het gerenommeerde Canisiusgymnasium van de jezuïeten in Berlijn blijkt veel omvangrijker te zijn dan aanvankelijk gedacht. Twee paters hebben zich in de jaren zeventig en tachtig van de vorige eeuw aan meer dan honderd leerlingen vergrepen.

Overigens kan er in de media ook een vertekend beeld ontstaan. Naar aanleiding van het Duitse schandaal deed het weekblad Der Spiegel onderzoek bij 27 bisdommen. Daaruit bleek dat in totaal 94 mensen van seksueel misbruik worden verdacht. Hoe schokkend elk geval van misbruik ook is, deze getallen wijken nauwelijks af van gemiddelde aantallen; een feit dat het weekblad niet vermeldt.

De Ierse bisschoppen hebben deze maand speciaal met paus Benedictus XVI gesproken over het probleem van seksueel misbruik van kinderen door priesters en andere geestelijken. De doofpotcultuur in de kerk leidt ertoe dat misbruik soms jaren doorgaat. Bovendien werkt de sterke nadruk op gezag –ook religieus gezag– in scholen en andere instellingen van de kerk een afhankelijkheidsrelatie in de hand die makkelijk kan ontsporen. Je moet de kat niet op het spek binden.

Ruard Ganzevoort, hoogleraar praktische theologie aan de Vrije Universiteit in Amsterdam, stelt in Trouw dat het misbruik niet te maken heeft met het celibaat. „Misbruik komt bij rooms-katholieken niet vaker voor dan bij protestanten of niet-gelovigen.” Toch ziet hij wel een verband, en met name omdat het celibaat soms een psychologische vluchtroute is voor mensen die worstelen met hun seksualiteit.

Herschepping

De roomse visie op huwelijk en seksualiteit vloeit voort uit de roomse visie op natuur en genade. De natuur is niet bedorven, maar incompleet. De genade vult de schepping aan. Het natuurlijke is wel op zichzelf goed, maar van een lagere orde. Je mag best vermogen bezitten, maar het is beter om arm te zijn. Je mag best je beroep uitoefenen, maar het is nog beter om monnik te worden. Het huwelijk is goed, maar de onthouding beter. Het dualisme blijft. De hele werkelijkheid splijt.

Herman Bavinck verwoordt dit in zijn rede ”De katholiciteit van christendom en kerk” scherp. Volgens hem degradeert en deprimeert Rome het natuurlijke leven. „Het drukt op alles de stempel van de minachting, het brandmerk van het profane, van het ongewijde.” Daar komt de Reformatie mee in botsing doordat zij het natuurlijke leven weer ontdekt en zuivert van het brandmerk van het profane en ongewijde. De tegenstelling is niet: natuur en genade, maar: zonde en genade. De genade vult de natuur niet aan, maar de genade vernieuwt de schepping, door die te verlossen uit de greep van het kwaad. Herschepping dus.

Aan de ene kant geloven protestanten dat alles helemaal door de zonde is aangetast en verdorven. Zij hebben een veel pessimistischer kijk op de wereld dan de rooms-katholieken. De hele wereld ligt in het boze. Toch is dit pessimisme een vorm van realisme: de zonde is gewoon ongelooflijk sterk. Dit pessimistische realisme biedt ruimte voor de schepping om tot ontplooiing te komen. Het natuurlijke is immers op zichzelf niet zondig of onvolkomen, maar het is door de zonde in zijn tegendeel verkeerd. Buiten het verloren paradijs staat er voor alles een groot minteken. De natuur moet verlost worden en kan verlost worden.

Daarom hoeft een huwelijk niet via het sacrament op een hoger plan gebracht te worden, want dat een man zijn vader en moeder verlaat en zijn vrouw aankleeft, is als scheppings­ordening al een heilige ordening van God. Daarom kan een aan God gewijde dienaar van het Woord ook gerust een vrouw en kinderen hebben, want hoewel de Heere Jezus spreekt over mensen die omwille van het rijk van God ontmand zijn, is dat toch de uitzondering op de regel dat apostelen en evangelisten getrouwd waren; Petrus incluis.

Anticonceptie

Zowel orthodoxe protestanten als orthodoxe rooms-katholieken wijzen een homoseksuele relatie af. Toch is er wel een verschil. Rome wijst die ten diepste af omdat zij onnatuurlijk is, protestanten wijzen die af omdat de Schrift het huwelijk als enige veilige plek voor een seksuele relatie ziet. Beide standpunten overlappen elkaar wel, maar het accent ligt toch verschillend.

Het protestantse standpunt laat meer ruimte voor de acceptatie van de gebrokenheid van de schepping, inclusief de seksualiteit, of het nu om mensen met een homofiele gerichtheid of met een heterofiele gerichtheid gaat. Beiden zijn zondaren en beiden moeten van de zonde verlost en voor de zonde bewaard worden. Homoseksuele zonden zijn niet erger dan heteroseksuele zonden. Het is overigens wel de vraag of dit besef bij alle protestanten leeft. Ondergronds speelt het argument dat iets onnatuurlijk is sterker dan het argument dat iets onschriftuurlijk is.

Als homoseksualiteit vooral gezien wordt als een symptoom van de gevallen schepping, biedt dat ook meer ruimte aan positieve gevoelens van genegenheid en vriendschap voor homofielen. Net zoals het niet verboden is voor een getrouwde vrouw om een andere man aardig te vinden of als vriend te beschouwen, is het voor een homo niet verboden om een man of vrouw als vriend te hebben. Maar in beide gevallen is voor een christen waakzaamheid geboden om de grenzen van Gods Wet te bewaken.

De roomse nadruk op de natuur als norm blijkt ook in het nuanceverschil bij het gebruik van anticonceptiva. Rome wijst dat –ook binnen het huwelijk– categorisch van de hand. Anticonceptie is onnatuurlijk. Orthodoxe protestanten zijn ook terughoudend als het gaat om anticonceptie, maar dat wortelt in de afhankelijkheid van God, Die de kinderen als een zegen geeft. De norm is niet de natuur, maar de schriftuur.

De protestantse visie schept meer ruimte voor de uitzondering op de regel en houdt meer rekening met de gebrokenheid die er in een zondige wereld is. Aidsvoorlichting in Afrika moet vooral inzetten op huwelijkse trouw en onthouding, maar het gebruik van een condoom kan ook –zeker binnen een huwelijksrelatie– een geoorloofd preventiemiddel zijn. De paus neemt een rigider standpunt in.

Front

Ondanks accentverschillen ligt het front in Nederland niet tussen Rome en Reformatie, maar tussen de kerk en de seculiere meerderheid die vanuit de gelijkheidsideologie christelijke waarden en normen afbreekt.

Daarom maar even gezwegen over de mis als vorm van vervloekte afgoderij. Het is nu het moment om te hopen en te bidden dat de bisschop van ’s-Hertogenbosch morgen de wijsheid van boven krijgt om de kerkdienst in goede banen te leiden.