Vanwege de ophef spraken president Abdullah Gül en premier Recep Tayyip Erdogan donderdag met de legerleider, generaal Ilker Basbug. Na afloop zei Gül dat Turkije zijn problemen in overeenstemming met de grondwet moet oplossen. Erdogan hield het erop dat het „een heel goed gesprek” was geweest. De verklaring moet de spanningen in het land helpen bezweren.Enkele uren na het onderhoud werden twee verdachten vrijgelaten. Het gaat om voormalige bevelhebbers van de marine en de luchtmacht.

Maandag waren 49 hoge (ex-)­­­officieren aangehouden voor ondervraging. Ze zouden in 2003 een plan hebben beraamd, Operatie Balyoz (Mokerhamer), om de regerende Partij voor Rechtvaardigheid en Ontwikkeling (AK-partij) te kunnen afzetten. Door bomaanslagen op moskeeën te plegen en de spanning met buurland en aartsvijand Griekenland op te voeren, zouden ze de Turkse samenleving hebben willen ontwrichten. In de onrust zouden ze een staatsgreep plegen om orde en gezag te herstellen.

Het leger wijst alle aantijgingen van de hand. Militairen noemen het coupplan een fictief scenario voor een militaire oefening. Sommige oppositieleden spreken van lasterpraat uit de koker van de regering, die de eens oppermachtige strijdkrachten buitenspel zou willen zetten.

Volgens critici wil de AK-partij, de partij van president Gül en premier Erdogan, de islam een te grote rol geven in de Turkse politiek. Daarmee zou de partij ingaan tegen de seculiere republiek die Mustafa Kemal Atatürk in 1923 heeft gesticht.

Sinds de Tweede Wereldoorlog heeft het Turkse leger vier burgerregeringen opzijgezet, voor het laatst in 1997. „Veel militairen denken nog steeds dat ze Turkije met een coup hun wil kunnen opleggen. Maar Turkije democratiseert en ook het leger moet moderniseren en macht inleveren. Daar verzetten ze zich tegen”, zegt Sedat Laciner, academicus en directeur van de denktank USAK.

Op de achtergrond speelt een machtsstrijd tussen politiek en leger. Om Turkije de Europese Unie binnen te loodsen, hervormt premier Erdogan het staatsbestel. Daardoor wordt de macht van de militairen ondermijnd. Generaal Basbug steunt weliswaar het onderzoek naar de mogelijke coup, maar hij vindt ook dat civiele rechters geen militairen zouden moeten berechten. Dat maakt Basbug in de ogen van Laciner ongeschikt om het leger te moderniseren: „Hij wil wel democratie, maar zonder er een prijs voor te betalen.”

In Turkije zijn de afgelopen jaren meer coupplannen naar buiten gekomen.