De problemen die in het najaar van 2008 de wereld van het grote geld als een tsunami overspoelden, zijn nog niet voorbij. Na de bankencrisis tekent zich momenteel in Europa een landencrisis af. Eerst moesten de overheden bijspringen om financiële bedrijven van de ondergang te redden, nu neemt de kans toe dat zij zelf niet meer aan hun betalingsverplichtingen kunnen voldoen.We hielden het misschien niet voor mogelijk. Een land dat op een faillissement afstevent, dat gebeurt alleen in Azië of Zuid-Amerika, dachten we. Wij, in het eurogebied, hebben het stabiliteitspact. Dat dicteert dat het gat in de begroting de 3 procent van het bruto binnenlands product (bbp) niet mag overschrijden. Maar sinds het uitbreken van de kredietcrisis is alles anders, zijn zekerheden verdwenen.

Onder invloed van het ongunstige tij, met stijgende uitgaven om de economie te stimuleren en lagere belastingopbrengsten, hebben veel regeringen de regels voor discipline in de sfeer van de schatkist even terzijde geschoven. Overal zijn de tekorten sterk opgelopen. Griekenland spant de kroon, met een negatief saldo van bijna 13 procent.

De financiële markten vertrouwen het niet meer. De omstandigheden in de zuidelijke natie zorgen de laatste weken aanhoudend voor onrust. Aandelenkoersen dalen en de euro verliest terrein ten opzichte van de dollar. Beleggers vrezen dat Athene in gebreke blijft bij het aflossen van de schuld en het uitkeren van de rente. Speculanten, waaronder hedgefondsen, ruiken bloed, zetten de aanval in en proberen van de tragedie te profiteren.

Kapitaalverschaffers zijn, gelet op het grotere risico van wanbetaling, alleen nog bereid staatsobligaties van het betrokken land te kopen tegen een forse opslag op de rente. Griekenland is veel duurder uit als het leent dan bijvoorbeeld Duitsland en Nederland. Dat betekent dus hogere kosten en daarmee een verdere verzwaring van de budgettaire problematiek.

Donderdag zijn in Brussel de regeringsaanvoerders van de EU-landen bijeen. Van Rompuy debuteert als voorzitter van hun vergaderingen. Hij heeft een extra beraad uitgeschreven om vooral van gedachten te wisselen over een nieuwe strategie om in het huidige decennium de economie te versterken. Het beoogde masterplan, aangeduid als ”Europa 2020”, is gericht op het scheppen van banen via een duurzame groei.

Maar de politieke leiders kunnen er niet omheen ook de actualiteit te bespreken. Daarbij zit president Trichet van de Europese Centrale Bank (ECB) aan tafel. Hij vloog vervroegd terug uit Australië. Financiële partijen rekenen op een krachtige reactie.

Griekenland staat bij de uitvoering van zijn bezuinigingsprogramma al onder streng toezicht van de Europese Commissie. Eigenlijk voelt de EU niet veel voor een aanvullende operatie in de vorm van bijvoorbeeld noodleningen. Dat zou een verkeerd signaal zijn. De wetenschap in het uiterste geval altijd te worden geholpen, prikkelt immers regeringen niet om zelf orde op zaken te stellen.

Maar niets doen lijkt niet langer een optie. Dan zullen de spanningen mogelijk overslaan en worden andere zwakke broeders, zoals Spanje en Portugal, ook speelbal van de markten. Zelfs het voortbestaan van de eurozone kan dan in het geding raken.