„Mijn dochter van bijna 17 werkt nu één jaar in een supermarkt. En er is nog geen maand geweest dat het salaris klopt. Altijd te weinig. Mijn dochter is erachteraan geweest. Ik heb gebeld, gemaild, nageteld. Maar ook de volgende maand klopt het weer niet. En zo zijn er nog meer dingen, die ik uitbuiting noem.”Het is de hartenkreet van de ouder van een meisje dat een baan heeft in een supermarkt. De klacht is een van de reacties die vakbond FNV Bondgenoten ontving op een zogeheten Supermarkten Enquête, waarin personeel naar de arbeidsomstandigheden werd gevraagd.

Uiterst kritisch zijn de vakbonden FNV Bondgenoten en CNV Dienstenbond op werkgevers in de supermarktbranche.

Doorn in het oog is de wijze waarop nogal wat werkgevers omgaan met jeugdig personeel. Een kwart van de medewerkers heeft drie keer of meer een tijdelijk contract gehad; 30 procent daarvan weet dat ze daarna weg moeten, zo blijkt uit een onderzoek van CNV Dienstenbond onder 500 jongeren.

„Dan praat je over wegwerppersoneel”, zegt bestuurder Fedde Monsma van CNV Dienstenbond. „Alles moet zo goedkoop mogelijk.”

Het zit de vakbonden ook dwars dat nogal wat personeel het extra kwartiertje na sluitingstijd niet vergoed krijgt. In het onderzoek van CNV Dienstenbond gaat het om 28 procent van de werkers die dat kwartiertje niet uitbetaald krijgen.

Klagen de medewerkers in de supermarkten te snel? „Absoluut niet”, reageert Monsma. „De loyaliteit onder het personeel is groot. Mensen willen best een stapje harder lopen, maar het houdt een keer op. Er moet wel wat tegenover staan.”

Ook bestuurder Arie van der Pijl van FNV Bondgenoten verzet zich tegen de gedachte dat supermarktpersoneel te makkelijk afgeeft op de baas. „De medewerkers klagen niet gauw. Maar soms zijn ze het helemaal zat. Ik hoor schrijnende verhalen. Supermarkten die zich niet aan de werktijden houden. Jongeren die van negen tot negen moeten werken. Mensen zijn soms bang om met een klacht naar de filiaalleider te stappen. Ze vrezen dat ze op een rare manier worden behandeld.”

Zorgen maken de vakbonden zich ook over het gebrek aan veiligheidstrainingen voor personeel. Uit het CNV-onderzoek blijkt dat de helft van de medewerkers geen verplichte veiligheidsinstructie heeft gehad, hoewel de CAO dat wel voorschrijft.

Directeur Patricia Hoogstraaten van Vakcentrum (brancheorganisatie van zelfstandige levensmiddelenbedrijven), die namens de werkgevers de cao-onderhandeling zal voeren, reageert tamelijk laconiek op de lijst klachten van het supermarktpersoneel. „Ik beschouw die als tromgeroffel dat de cao-besprekingen inluidt.” Ze heeft twijfels over de betrouwbaarheid van de CNV-enquête. „Het gaat om 500 van de 220.000 medewerkers in de branche.”

Dat het personeel wordt uitgebuit, noemt Hoogstraaten een „tendentieus” verhaal. „Het is niet zo dat wij iedereen eruit kieperen. De wet staat toe dat een werkgever drie contracten voor bepaalde tijd afsluit. Personeelskosten wegen zwaar op de begroting. In een tijd van crisis en prijzenoorlog moet een supermarkt de stabiliteit van zijn bedrijf in het oog houden.” Veiligheidsbeleid is belangrijk, stelt ze. „Het cursusmateriaal ligt op de plank. Al kan ik me voorstellen dat ze in Tytsjerksteradiel minder de noodzaak van een cursus inzien.”