MUSEUM – Iedereen kent de strippenkaart, en had er wel één of twee in huis. Het succes van de naam strippenkaart is in de loop der jaren op grote schaal gekopieerd. Overal heb je tienrittenkaarten of vijftien­badenkaarten; in het zwembad, in de supermarkt. De grondlegger verdwijnt nu van het toneel. De strippenkaart is passé. Kan naar het museum. Over en uit.DEFINITIEF – Vanaf 11 februari is de OV-chipkaart het enige vervoersbewijs in bus, tram en RandstadRail van de RET en de bussen van Qbuzz en Connexxion (Voorne-Putten en Rozenburg). De strippenkaart kan in de stadsregio Rotterdam vanaf dat moment niet meer worden gebruikt. De regio Rotterdam is het eerste gebied in Nederland waar de volledige overstap van strip naar chip wordt gemaakt.

GESCHIEDENIS – De Nationale Strippenkaart is bijna dertig jaar oud. Het vervoersbewijs werd in mei 1980 ingevoerd. Bij de invoering van de strippenkaart stond de Duitse regio München model. Daar hanteerde men één kaart om te reizen in alle bussen, trams en metro’s. Op de invoering in Nederland volgde onmiddellijk een storm van kritiek. ”Strippenkaart een flop”, kopte het Algemeen Dagblad destijds. De PvdA wilde zelfs uitstel van de introductie vanwege de slechte voorbereidingen en de gebrekkige voorlichting aan het publiek. Een bijnaam was snel verzonnen: stroppenkaart.

ZESTIG – Nederland kende in 1980 nog een stuk of zestig vervoersbedrijven. Al die bedrijven hadden hun eigen kaart­systeem, hun eigen tarieven en dienstregelingen die nauwelijks op elkaar aansloten. Wat was eenvoudiger dan over te stappen op een kaart die overal te koop en ook overal te gebruiken was?

KLEUR – De eerste strippenkaarten waren egaal lichtblauw en bleken zeer fraudegevoelig te zijn. Later voerde men allerlei veiligheidsaspecten in. Zo is er een hologramachtige strip aan de bovenzijde in het papier opgenomen. Wie goed kijkt ontdekt daar de woorden ”goede reis”. Later zijn de contouren van de strippen rond gemaakt en kwamen er voor het blote oog niet-leesbare teksten. De nummers staan in een apart kadertje en de kaart werd geïmpregneerd met een vloeistof waar de stempelinkt op reageert: deze kleurt in enkele minuten van rood naar blauw.

STEMPEL – Het stempel op de kaart geeft de instapzone, de tijd, het weeknummer en de dag weer. Het aantal benodigde zones is vooraf te bepalen vanaf een kaart die op de meeste haltes hangt, maar door veel Nederlanders en buitenlanders wordt het systeem als vrij ingewikkeld ervaren. Bovendien werkte het systeem niet altijd rechtvaardig: wie bij een korte trip een zonegrens passeerde, moest al voor twee zones stempelen (drie strippen), evenveel als voor de langste rit in een grote stad.

INKT – Over de inkt van de stempels is in de loop der jaren veel te doen geweest. De zwarte inkt droogde na een stempel bij de conducteur of chauffeur niet snel genoeg op en liet een lelijke vlek achter, vooral op lichte kleding. Het land was weer te klein, de strippenkaart zou niet deugen. De inkt geeft allang niet meer af. Het rode stempel van de buschauffeur droogt zo op dat de afdruk in korte tijd blauw wordt. Wie een stempel probeert weg te poetsen met bijvoorbeeld bleekwater, haalt ook de achtergrond van de kaart weg.

KENNIS – Kritiek kwam er op de zonering en de kennis daarvan. Hoe weet een wildvreemde reiziger hoeveel zones hij in een grote stad moet afstempelen, of hoeveel zones het is van het Zuid-Limburgse Vijlen naar de Dorpsstraat in het naburige Noorbeek? Ook buschauffeurs hadden vaak geen idee hoeveel zones het naar een bepaalde bestemming was. De OV-chipkaart begint met een basistarief van 0,78 eurocent en daarbovenop komt de prijs voor de afgelegde afstand in kilometers. De zones zijn niet meer nodig.

PAS – De OV-chipkaart moet alle vervoersbewijzen in het openbaar vervoer vervangen. Door Nederland reizen met een kaart op zak, dus. Klinkt aantrekkelijk. De kaart is even groot als een bankpas en bevat een onzichtbare chip. Die kan worden opgeladen met een saldo in euro’s of met een reisproduct, zoals een enkele reis of abonnement. Studenten bijvoorbeeld hebben tot 1 februari de tijd om hun OV-jaarkaart op de pas zetten. Het systeem om dat te doen, kampt echter met problemen door overbelasting en technische storingen en het gros van de studenten heeft nog geen actie ondernomen, bleek deze week.

GEDOE – De OV-chipkaart vergt in- en uitchecken bij alle vormen van vervoer. Wie van Amersfoort naar Teuge reist, moet inchecken op het station in Amersfoort, uitchecken in Apeldoorn, weer inchecken in de bus en uitchecken in Teuge. Best wel een gedoe. Bij het zogenaamde reizen op saldo moet de eigenaar van een OV-chipkaart zorgen voor voldoende saldo op zijn kaart. Het instaptarief voor bus, tram en metro is namelijk 4 euro en voor de trein 10 of 20 euro. Vergeet iemand uit te checken, dan is hij of zij dit bedrag kwijt. Nu al klagen vooral ouderen over een onoverzichtelijk systeem.

KAMER – De overgang van strip naar chip leidt ook tot politieke reuring. Staatssecretaris Huizinga (Verkeer) gaat het door haar al eerder gelaste onderzoek naar tariefstijgingen door de OV-chipkaart uitbreiden. Dit zegde ze donderdag toe aan de Tweede Kamer. De Kamer is er niet gerust op na berichten dat de reiziger veel duurder uit is door de invoering van het nieuwe vervoers­bewijs. De tariefstijgingen zouden variëren van 5 tot 22 procent. Er rezen daarnaast vragen over onduidelijke tarieven, korte overstaptijden, dubbele instaptarieven, slecht functionerende poortjes op NS-stations en dure losse kaartjes. De stations zouden ook slecht toegankelijk zijn voor blinden en slechtzienden. Er zou geld onterecht worden afgeschreven van de kaart. SP en GroenLinks willen daarom dat de strippenkaart naast de OV-chipkaart geldig blijft in en om Rotterdam. De staatssecretaris houdt echter vast aan de plannen om daar vanaf 11 februari helemaal, dus ook in bus en tram naast metro, over te schakelen op de kaart. Maar ze beloofde wel een breder onderzoek, dat zich dus niet alleen richt op de tarieven.