Mooi winterlicht valt door de ramen van de Grote Kerk in Breda naar binnen: op het orgel en de koorbanken, maar ook op 227 wapenborden die sinds vorige week aan de muren hangen. „Ooit zag de kerk er zo uit. Adellijke families, leger­officieren en mensen van aanzien betaalden flinke bedragen om een bord met het familiewapen op een goede plek op te hangen”, vertelt conservator Walter van de Garde.Tijdens de Franse overheersing zijn al die borden verwijderd. „De beeldenstorm tegen de adel noem ik dat. Ze zijn voor de prijs van sloophout verkocht.”

Dankzij oude interieurtekeningen en een gedetailleerd boek met familiewapens kon Van de Garde de wapenborden reconstrueren. „We hebben ze op licht materiaal geprint en voor de duur van de expositie opgehangen. Het geeft de kerk een heel ander aanzien.”

Een van de oudste wapenborden die bekend zijn, is die van René van Chalon. „Hij was de eerste Nassau die zich Prins van Oranje mocht noemen. Als openingshandeling heeft de huidige Prins van Oranje, prins Willem-Alexander, vrijdag het nagemaakte wapenbord van zijn voorvader onthuld”, vertelt Van de Garde die drie jaar aan de interessante expositie werkte.

De tentoonstelling vertelt de geschiedenis van kerk, stad en de Nassaus in de periode 1637-1813 aan de hand van gebeurtenissen van Bredase predikanten en hoge militairen. „De predikanten waren in dienst van de heer van Breda. Dat was de graaf van Nassau en dus de Prins van Oranje. Voor de militairen gold hetzelfde. Zij waren ook in dienst van de prins.”

In de vitrines wordt aandacht besteed aan mensen als ds. Jacobus Trigland, die lijkredes schreef na het overlijden van stadhouder-koning Willem III en diens vrouw; aan ds. Franciscus Plante, die met Johan van Nassau in Brazilië verbleef; aan de bekritiseerde ds. Petrus van Baalen, die hofpredikant was voor Amalia van Solms. Zij schonk hem een prachtige, met zilverbeslag versierde Statenbijbel die nu in Breda te zien is.

Nadat hij aandacht heeft besteed aan het kerkelijke leven in Breda vervolgt Van de Garde zijn verhaal aan de hand van de levens van in Breda gelegerde legerofficieren. „Een bijzondere man was kolonel Johan von Weibnum. Hij had nauwe banden met stadhouder-koning Willem III. In 1691 overleed hij. Toen bleek hij een vermogen van naar schatting 8 miljoen gulden na te laten. Het is nog altijd onduidelijk wie hij was; mogelijk een bastaardkind van een vorst.”

Hightech ontbreekt niet in expositie, toont de conservator. „De kerk telt 220 grafmonumenten op de zerkenvloer. Met een mediaplayer kan de bezoeker achterhalen wie waar begraven ligt en op zoek gaan naar grafstenen.”

De expositie ”Woord & Wapen. In dienst van de Nassaus” is tot en met 18 april te zien in de Grote Kerk van Breda. Meer informatie: grotekerkbreda.nl en 076-5218267.

Een van de hofpredikanten die extra aandacht krijgen tijdens de tentoonstelling in Breda is ds. Lodewijk van Renesse. „Hij was veldpredikant van Frederik Hendrik en daarna predikant hier in Breda. Hij kreeg de opdracht Brabant te hervormen. Daarom stichtte hij een school waaraan predikanten werden opgeleid”, vertelt Van de Garde.

Ds. Van Renesse was ook een van de vertalers van de Statenvertaling. „Hij was de eindredacteur van het Nieuwe Testament in de nieuwe vertaling. Als eindredacteur voorzag hij het concept van tal van aantekeningen en correcties. De Staten hadden bevolen dat al die aantekeningen na afronding van het project moesten worden ingeleverd en worden vernietigd. Zij waren bang dat de aantekeningen voor theologische onrust zouden kunnen zorgen. Van Renesse weigerde ze in te leveren. Uiteindelijk zijn ze in het Nationaal Archief terechtgekomen. Nu liggen ze hier.”

Koningin Beatrix woont donderdagavond 21 januari in het Koninklijk Conservatorium in Den Haag de uitvoering bij van een opera ter gelegenheid van het negentigjarig bestaan van de Onderwijsraad.

Prinses Máxima houdt maandagmiddag 25 januari in het Vredespaleis in Den Haag een toespraak over microfinanciering tijdens een bijeenkomst van Radio Nederland Wereldomroep.

Koningin Beatrix woont op 25 januari in Utrecht de bijeenkomst ”In vrijheid verbonden” bij. Zes religieuze en levensbeschouwelijke stromingen vragen daar aandacht voor verdraagzaamheid en respect voor de verschillen tussen mensen.