Het was zaterdag vijf jaar geleden dat er een einde kwam aan de 21 jaar durende burgeroorlog tussen Noord- en Zuid-Sudan. Onder internationale druk tekenden de regering van Sudan en de Sudanese rebellenbeweging, het Sudan Peoples Liberation Army/Movement (SPLM), dit zogenoemde Comprehensive Peace Agreement (CPA).Sinds het oplaaien van het conflict in Darfur is er nauwelijks aandacht geweest voor de uitvoering van het vredesakkoord. Het is begrijpelijk dat bescherming van de inwoners van Darfur veel aandacht kreeg maar door de nadruk op deze crisis raakte de noodzaak voor politieke steun voor het vredesakkoord in de vergetelheid.

Op dit moment is het land dichter bij het weer oplaaien van oorlog tussen Noord- en Zuid-Sudan dan ooit. In Zuid-Sudan zijn volgens de VN het afgelopen jaar meer dan 2000 mensen door geweld omgekomen. Dit zijn er meer dan in Darfur.

De internationale gemeenschap is zeer verdeeld over Sudan. De VS zijn bang dat Sudan een thuishaven voor terroristen zal worden. Frankrijk ziet in de huidige regering een gevaar voor hun invloed in landen als Tsjaad en de Centraal-Afrikaanse Republiek. China houdt de Sudanese regering internationaal de hand boven het hoofd.

Nederland kan juist nu een brugfunctie vervullen door met de VS, het Verenigd Koninkrijk en Noorwegen een gezamenlijke politieke strategie te ontwikkelen die de uitvoering van het vredesakkoord zeker stelt en een nieuwe oorlog voorkomt.

Het CPA bepaalt hoe tussen 2005 en 2011 in Sudan de macht en olieopbrengsten worden verdeeld, hoe de grens tussen Noord- en Zuid-Sudan wordt vastgesteld, en dat er vrije verkiezingen zullen worden gehouden. In 2011 volgt een referendum waarin de burgers van Zuid-Sudan zullen kiezen of Zuid-Sudan als onafhankelijk land verder gaat of niet.

Het grootste obstakel op weg naar dat referendum zijn de verkiezingen, die vastgesteld zijn voor april van dit jaar. Vrijwel niemand verwacht dat deze verkiezingen vrij of eerlijk zullen verlopen. Het zouden de eerste verkiezingen zijn in 24 jaar; ze zijn bovenal een voorwaarde voor het houden van het Zuid-Sudanese referendum. Voor de bevolking van Zuid-Sudan is het referendum over zelfbeschikking het belangrijkste resultaat van het vredesakkoord.

Hoewel de situatie in Zuid-Sudan aanmerkelijk is verbeterd, ziet het gros van de mensen ondanks de grootschalige hulp via VN en Wereldbank te weinig vooruitgang. Als het idee van het referendum mislukt, zullen velen de wapens weer opnemen.

IKV Pax Christi vindt dat minister Koenders tijdens zijn voorgenomen reis naar Sudan duidelijk moet maken dat Nederland, als medeondertekenaar van de CPA, alle partijen zal houden aan de realisatie van het referendum en dat Nederland voorop stelt dat de keuze van de Zuid-Sudanese bevolking wordt gerespecteerd.

Nico Plooijer is programmaleider Hoorn van Afrika bij de vredesorganisatie IKV Pax Christi, die in Sudan vredesopbouwprogramma’s uitvoert.