Als er dan ook nog eens aanhangers van verschillende godsdiensten bij betrokken zijn, kunnen die wrijvingen gemakkelijk in een conflict tussen moslims en christenen uitmonden. Vooral populistische media spelen daar graag –met vaak tendentieuze berichtgeving– op in, omdat ze daarmee meer kranten of tijdschriften hopen te verkopen.Op een bijeenkomst van de Egyptische Stichting voor Begrip tussen de Arabische Wereld en het Westen werden deze week enkele voorbeelden gepresenteerd waarin die berichtgeving de emoties zodanig had opgejaagd dat daardoor dodelijke slachtoffers zijn gevallen.

De meeste doden vielen tien jaar geleden bij een door media aangejaagde escalatie in het Egyptische al-Kosheh. Door een ruzie bij een gokpartij tussen christenen vielen twee doden. Enkele christenen probeerden hun verantwoordelijkheid te ontlopen door enkele plaatselijke moslims te beschuldigen, die echter niets met deze moord uit te staan hadden.

Ruzies en wederzijdse beschuldingen liepen uit de hand, media en activisten namen het op voor de ene of de andere partij en sleepten weer andere partijen bij het conflict. Na honderden artikelen waren de onderlinge verhoudingen dusdanig verziekt dat een klein conflict tussen een christelijke handelaar en een moslimklant uit de hand liep.

Beide partijen zochten opnieuw steun bij geloofsgenoten, die drie dagen lang elkaars bezittingen kapot maakten. Een groep gewapende moslims trok toen het dorp binnen en doodde 21 christenen. Als de beschuldigingen niet zo enorm door emotionele uitspraken in de media waren aangewakkerd, was er waarschijnlijk nooit zo’n escalatie geweest.

Het aantal artikelen over conflicten in Egypte is in de afgelopen tien jaar enorm toegenomen. Veel daarvan waren erg tendentieus. Er zijn redacties die emotionele en partijdige berichtgeving gebruiken omdat dat verkoopt. Onderzoek naar achtergronden wordt vaak niet nodig gevonden omdat dat tijd en geld kost.

Journalisten wonen liever in Caïro omdat ze daar beter worden betaald dan in omgevingen die door sociale spanningen worden geplaagd. De ‘hoofdstadjournalisten’ hebben weinig tijd om plaatselijke conflicten persoonlijk te onderzoeken en zijn afhankelijk van zwaar onderbetaalde lokale correspondenten die vaak geen journalistieke opleiding hebben en bijklussen naast een andere baan. Ze staan daarbij vaak onder druk van belangengroeperingen in hun lokale gemeenschap.

Egyptische journalisten vinden dat media deze lokale journalisten beter op hun waarde moeten schatten. Ze moeten beter betaald en opgeleid worden zodat zij niet afhankelijk blijven van andere inkomsten en leren beter over plaatselijke spanningen te berichten.

Prof. Jihad Auda, socioloog aan de universiteit van Helwan, wijst op „het ontbreken van een goed toegankelijk archief voor journalisten die nu vaak op een conflict af worden gestuurd zonder iets af te weten van de historische en sociale achtergronden van een conflict. Dat maakt dat veel rapportages niet tot de diepere oorzaken doordringen”, aldus Auda. „Lokale autoriteiten werken vaak ook niet mee door een wijd verspreid gebrek aan transparantie van overheidsbesluiten.”

Buitenlandse media zijn vaak niet veel beter dan Egyptische media omdat ook zij veelal vanuit Caïro werken en Egyptische media als belangrijkste bronnen gebruiken in plaats van zelf een situatie grondig te onderzoeken. „Diepgaande onafhankelijk onderzoeksjournalistiek is hard nodig”, aldus Auda, „maar is er nauwelijks.”

Verschillende Egyptische uit­gevers hebben het financieel moeilijk waardoor er geen ruimte is voor het verbeteren van de eigen berichtgeving. Egyptische zakenlui hebben enkele jaren geleden het dagblad Misr al-Yom opgericht dat correspondenten veel beter betaalt en ze betere voorzieningen biedt. De oplage is sterk toegenomen maar ook dit blad kent nauwelijks of geen onderzoeksjournalistiek. Ondertussen blijft de stroom van slecht gedocumenteerde verhalen uit armere delen van Egypte doorgaan, die op hun beurt heel selectief door politieke activisten worden gebruikt.

Egyptische journalisten vinden dat het aanjagen van spanningen verdeeldheid en economische stagnatie in de hand werkt. Het geld om dat te veranderen is er niet. Wel stelden zij deze week een verklaring op waaraan zij aangeven zelf belangrijke ethische principes in acht te zullen nemen.