Twintig jaar na de beroemde ’afrekening’ van het Roemeense volk met de door hen zo gehate dictator en zijn vrouw verzuchten veel Roemenen steeds vaker dat vroeger alles beter was. Daarbij gaat het vooral om de ouderen die het communisme hebben meegemaakt.„Voor de revolutie had iedereen gelijke kansen. Iedereen kon naar school, voor iedereen was er werk, voor iedereen was er een huis. Er was orde en discipline", verzucht Ionel Sand (60), een gepensioneerde ’gewone man’ uit Transsylvanië.

Radu Ungureanu, in 1989 eerstejaars student in Boekarest en nu zelfstandig ondernemer, laakt deze oude mentaliteit. Volgens hem zal het daardoor nog zeker 20 jaar duren voordat Roemenië zich een democratie kan noemen naar westers model.

„De Roemeense samenleving is nog steeds verziekt als gevolg van veertig jaar communisme. De generatie die ten tijde van de revolutie zo’n 20 jaar oud was, vormt een verloren generatie. Ze zijn gewend dat er voor ze gedacht en gezorgd wordt. Bij de toetreding tot de Europese Unie ging het net zo: men verwachtte vooral een zak met geld waar ze niets voor hoefden te doen. Zoals ze nooit ergens iets voor hadden hoeven doen."

Daarbij geven Roemenen makkelijk de schuld aan anderen, zoals minderheden, zegt partijvoorzitter Petru Zelaru van de Roma–partij. De Roma–zigeuners, 6 tot 10 procent van de bevolking, kampen nog steeds met een grote achterstand op het gebied van huisvesting, scholing, werk en gezondheid. „Roma worden gediscrimineerd en krijgen maar al te vaak de schuld van alles wat er mis gaat in het land. Voor hen is er na de revolutie werkelijk weinig veranderd."

„Roemenen geven niet alleen makkelijk de schuld aan minderheden, maar ook aan bijvoorbeeld de buitenlandse investeerders", zegt Ungureanu. „Maar ze vergeten voor het gemak dat ze zelf verantwoordelijk zijn voor veel problemen in het land. Ze houden zich niet aan afspraken, komen beloftes niet na of belazeren de ander waar die bij staat. En de politieke macht in het land houdt er dezelfde mentaliteit op na."

De oude communisten moeten eerst doodgaan en het oude systeem met hen, zegt hij. En de Roemeense bevolking moet leren zelf te ondernemen, zaken te doen en de eigen broek op te houden. „Ik hoop dan ook oprecht dat veel jongeren, die nu in het buitenland werken en studeren, ooit terugkomen en hun Westerse invloed en ervaring mee zullen nemen. Dan kunnen zij het goede voorbeeld geven."

De komst van een democratie en de vrije marktwerking zijn ontwikkelingen waar veel Roemenen nog steeds geen handen en voeten aan kunnen geven, vindt ook Sand. „Eerlijk gezegd vind ik de Roemeen nog steeds niet geschikt om los in de wereld rond te lopen."