„Dicht bij het vuur is het warm”, zegt Riki. De ‘boerin’ zit met haar breiwerkje bij de open stookplaats midden op de vloer van het ”los hoes”. Buiten is het aardedonker. „Straks komt er sneeuw, dan moeten we harder stoken.”Sneeuw? Stoken? In het Nederlands Openluchtmuseum in Arnhem staat deze winter de tijd even stil. Aan het einde van de 19e eeuw was het voor de bewoners van het los hoes uit Harreveld of de boerderij uit Vierhouten geen vraag of er sneeuw en ijs zouden komen. De winters waren lang en koud. Boven het vuurtje zetten de bewoners koffie, bakten ze pannenkoeken en kookten ze hun middageten; uiteraard alles in één pot. Bezoekers uit de 21e eeuw kunnen het recept voor een stoofpot van tuinbonen met spek en boekweit meekrijgen. Stevige kost.

Oliebol

Winter in het Openluchtmuseum betekent sleeën en schaatsen, stamppot, stokvis en snijbonen, en vroeg onder de wol met een kruik aan de voeten. In de boerderij uit Varik staat de pan stamppot op het vuur. De boerin vertelt over een feestmaal met ”spekkedikken”, varkenspootjes of stokvis met mosterdsaus.

Nostalgie ten top. Maar de ijskoude winters van toen waren vooral lang, het voedsel was schaars en de stapel turven werd steeds kleiner. Afzien in de kou. Alleen wie er het geld voor (over) had kende de smaak van een kerst- of nieuwjaarsmaal. Kinderen van 2009 kunnen zich er maar moeilijk een voorstelling bij maken. Verhalen bij het haardvuur op lange winteravonden? Nintendo of PS3 op schoot!

De grootste trekkers van de winter als museumstuk is de ijsbaan vlak achter de hoofdingang van het Openluchtmuseum en de sleebaan bij de Delftse molen. Zeker na het vallen van de avond is de verlichte molen een plaatje. Koek en zopie bij de ijsbaan. Zonder ouderwetse prijzen overigens. Want 1,15 euro voor een in de magnetron opgewarmde diepvriesoliebol die bovendien in zijn buikje nog ijskoud aanvoelt, is behoorlijk hedendaags.

New York

De baan in Arnhem komt van het bedrijf Ice-World uit Baarn. „Dat legt heel Nederland in de winter vol met ijsbanen”, weet een medewerker van het Openluchtmuseum. En dat klopt aardig. „We hebben op dit moment 100 banen in de Benelux en 600 totaal wereldwijd”, zegt Anne Hoekstra, manager marketing en communicatie van Ice-World. „De baan in het Openluchtmuseum is met 750 vierkante meter een van de grootste. Een gemiddelde baan is 450 vierkante meter.”

Met een eeuwenlange schaatstraditie en de beste schaatsers van de wereld, heeft de Nederlandse ijsbaanfabrikant een naam hoog te houden. Ice-World is sinds 1992 actief in bijna twintig landen. „Bulgarije, Roemenië, Griekenland, Japan en de Verenigde Staten”, somt Hoekstra er een paar op. „Deze week opende onze baan in Battery Park in New York, vlak bij Ground Zero.”

Ice-World is als ijsbaanproducent wereldmarktleider. Op het hoofdkantoor in Baarn werken 15 mensen, 22 medewerkers produceren de ijsbanen in de fabriek in Etten-Leur. De mobiele tijdelijke ijsbaan waarmee Ice-World furore maakt, wordt in het winterseizoen in veel steden en dorpen in binnen- en buitenland aangelegd. De ijsbaan is eenvoudig te plaatsen in een winkelcentrum, tennisbaan, stadsplein, dorpskern of buitenmuseum. De mobiele ijsbaan, die al naar gelang de vraag in verschillende afmetingen aan te leggen is, wordt compleet bedrijfsklaar geleverd met boarding en koelinstallatie. „We hebben zelfs ergens een baantje liggen van 10 bij 5 meter.”

Montage en demontage gebeuren onder leiding van een ijsmeester van Ice-World. Onderhoud is er nauwelijks, aldus Hoekstra. „Af en toe vegen geeft een mooie baan. Wil de gebruiker gladder ijs dan spuit hij er gewoon wat water op.”

Buizen

De banen kunnen buiten en binnen worden bereden. Zo zorgde Ice-World tijdens de Wegwijsbeurs in oktober 2008 voor een ijsvloer van 600 vierkante meter in een van de hallen van de Jaarbeurs. „Die leggen we in twee uur neer”, zei Jochem Feldberg, directeur van Ice-World Benelux, toen. De vloer bestaat uit aluminium buizen waar bij een temperatuur van min 10 graden glycol doorheen stroomt.

Over de buizen komt water dat in één nacht bevriest. „We kunnen letterlijk over één nacht ijs gaan”, aldus Feldberg. Ice-World had voor de Wegwijsbezoekers 250 paar schaatsen klaarstaan. Nog een kunststukje: de twee ijsbanen in het decor van André Rieus World Stadium Tour. De banen zijn door het decor van kasteel Schönbrunn heen gebouwd.

En als nou de echte winter invalt met sneeuw en flinke nachtvorst? Dan kan Ice-World wel inpakken. „Toch niet”, zegt Hoekstra. „Veel mensen kiezen dan uiteraard voor natuurijs. Maar als het gaat kwakkelen en het natuurijs is onbetrouwbaar, dan wil men toch nog langer schaatsen. En dan komen ze naar onze banen. Bovendien vinden ouders met kleine kinderen een ijsbaan veiliger en overzichtelijker.”

Strand

Het seizoen loopt volgens Hoekstra tot begin maart. „Dan begint het lentegevoel en gaan de schaatsen in het vet. Al hebben we ook in de zomer nog wel eens een baantje. En in Athene bouwden we een ijsbaan op het strand.”

Terug naar het Openluchtmuseum. De koude avond is gevallen. Tonnen met brandend hout verlichten en verwarmen de bezoekers. De sleebaan bij de molen is misschien nog wel populairder dan de ijsbaan. Ook nep, maar wat geeft dat. De Ice Company uit Haarlem tekende voor de aanleg.

Jong en oud zoeven op een sleetje naar beneden. Zegt Jelle (12) na de zoveelste keer tegen zijn oudere zus Anne: „Zelfs jij wordt hier weer helemaal een kind.”

Vaste abonnees van Reformatorisch Dagblad of Terdege ontvangen 1,50 euro korting op de entreeprijs van het Openluchtmuseum (max. 8 personen). www.erdeeshop.nl voor meer informatie.

IJsbanen van kunststof, ook dat kan. Het Groningse bedrijf Betech Kunststoffen ontwikkelt ze.

Aan het maken van de ijsbanen komt geen ijs te pas. Betech heeft een speciale kunststof ontwikkeld met glijmiddel erin. Directeur Jendo Sinagl: „De baan voelt aan als echt ijs en er hoeft geen smurrie op gesmeerd te worden om te kunnen glijden.” De kunststofbaan is volgens Sinagl bovendien goedkoper en milieuvriendelijker dan een gewone ijsbaan. „De baan hoeft niet kunstmatig ijskoud te blijven.”

Art Ice heet de kunststof schaatsvloer. Te gebruiken voor ijshockey- en kunstschaatsen met een breedte van ijzers vanaf 1,2 millimeter. „Afmetingen en vorm zijn onbeperkt. De klant kan zelfs zijn eigen kleur van het ijs bepalen.” Betech is de enige fabrikant van deze schaatsbanen. Hoewel het publiek volgens Sinagl „erg kritisch” is op nepijs, liepen de banen vorige winter als een trein. De Koninklijke Nederlandse Schaatsenrijders Bond gebruikt Art Ice voor de juniorschaatsspelen.

Het visitekaartje van Ice-World is FlevOnice in Biddinghuizen, de grootste ijsbaan ter wereld. Vorst of geen vorst, in de Flevopolder kan honderd dagen per jaar worden geschaatst op een baan met een lengte van 5 kilometer.

De baan is in 2007 aangelegd en ging vorig jaar voor het eerst open. Het seizoen 2009-1010 kende een late start. Volgens een woordvoerder had men eind vorige maand te kampen met veel wind en ongunstige temperaturen „om ijs te kunnen maken en te behouden.” De onderijsvloer was onvoldoende dik en daardoor niet veilig voor het grote publiek.

De winter is inmiddels in de Flevopolder ‘op niveau’. Met een zeer zachte buitentemperatuur is vandaag de eerste schaatstoertocht op FlevOnice.