Bachcantates/Schubert/Vivaldi
Het lijkt een handelsmerk te worden van de gebroeders Euwe en Sybolt de Jong: orgelarrangementen van cantates van Bach voor vier handen. Onlangs verscheen deel IV, met composities gewijd aan de kerstkring (advent, Kerst, epifanie en nieuwjaar).
Na hun eerste cd vanuit Bolsward, de tweede vanuit Leeuwarden en hun derde vanuit Kampen, trokken de broers voor deze vierde opname naar de Martinikerk in Groningen met haar fameuze Schnitgerorgel.De broeders steken delen van Bachs cantates in een nieuw jasje. Het lijkt of ze daarmee een nieuw orgelwerk creëren. In zekere zin is dat ook zo. Voor wie de cantates kent, is het een feest van herkenning. Niks mis met die arrangementen. Bach zelf deed dat ook al. Voor de broeders De Jong mag Bachs muziek niet verminkt worden, de aria’s en koorstukken zonder tekst niets aan zeggingskracht inboeten en de arrangementen moeten als echte orgelstukken klinken.
Dat ze hier en daar enkele concessies doen, is onvermijdelijk. Delen van cantates aan elkaar rijgen is vergelijkbaar met een hersenkraker. Om dat proces inzichtelijk te maken, voegen ze in het tekstboekje de betreffende cantateteksten, notenvoorbeelden, de gebruikte registraties en toelichtingen toe. Zo kunnen retorische stijlfiguren beter worden begrepen.
Het is ongelooflijk knap wat deze Groningers in hun gearrangeerde ouverture, kwartetten, trio’s, koraalconcertato’s, aria’s en een slotfuga presteren. Hun spel is tot in de puntjes verzorgd, of het nu het imposante openingskoor van ”Nun komm, der Heiden Heiland” (BWV 61) betreft, of de lichtvoetige sopraanaria ”Süszer Trost, mein Jesus kömmt” (BWV 151). De muzikaliteit en speelvreugde spatten ervan af.
Wie deze cd aan zich voorbij laat gaan, mist heel veel.
N.a.v. ”Bach Cantatas – Cantata Movements for Organ Four Hands Volume IV – Euwe en Sybolt de Jong, orgel Martinikerk Groningen”; WestraMedia; € 18,95; bestellen: dejongdejong.nl.
Franz Schubert
Piet Baaijens
De Oostenrijkse componist Franz Schubert (1797-1828) was pas 19 jaar oud toen hij zijn sonatines voor viool en piano componeerde. Hij had toen al tal van composities op zijn naam staan, waaronder absolute meesterwerken als de liederen ”Gretchen am Spinnrade” en ”Erlkönig”.
Toch worden de drie sonatines opus 137 nog vaak beschouwd als jeugdwerken, omdat ze minder dan genoemde liederen karakteristiek ‘schubertiaans’ zouden zijn. Zo vertoont de sonatine in D een opvallende gelijkenis met de sonate in e (KV 304) van Mozart. De vraag is echter of Schubert hier niet gewoon wilde laten horen dat hij, net zoals de door hem bewonderde Mozart, in staat was om in de streng-klassieke vorm te schrijven.
De twee volgende sonatines vertonen namelijk wel in toenemende mate Schuberts handelsmerken: ”Sehnsuchtsvolle” melodieën, harmonische verrassingen en abrupte modulaties.
De violiste Julia Fischer en de pianist Martin Helmchen is deze delicate kamermuziek op het lijf geschreven. Fischer verrast door haar pure, heldere toon en vlekkeloze intonatie.
De samenwerking met Helmchen wordt gekenmerkt door wederzijds begrijpen en aanvoelen: zijn toon is al even gevoelig en gracieus als de hare en beide instrumenten voegen zich geheel naar elkaar.
Ondanks alle gratie zijn deze sonatines zeker geen salonmuziekjes. Waar nodig, is het spel van Fischer en Helmchen dramatisch en gepassioneerd.
Dat geldt zeker voor het ook opgenomen Rondo Brillant, D. 895, een later werk van Schubert, dat technisch gezien hoge eisen stelt.
De fraaie opname van PentaTone Classics plaatst de instrumenten evenwichtig en gelijkwaardig aan elkaar in het geluidsbeeld.
Het wachten is op het tweede deel van Schuberts complete werken voor viool en piano!
N.a.v. ”Franz Schubert – Complete Works for Violin and Piano, volume 1 – Julia Fischer, viool; Martin Helmchen, piano”; PentaTone (PTC 5186347); € 14,95.
Bosgraaf speelt Vivaldi
Gert de Looze
Om direct met de deur in huis te vallen: Erik Bosgraaf en zijn ensemble Cordevento overrompelen en verrassen. Ze spelen concerten van Antonio Vivaldi (1678-1741). Twee voor altblokfluit (RV 441 en 442), twee voor sopranino (RV 443 en 444) en drie werken waarin de altfluit de competitie met instrumenten als de hobo en de fagot aangaat (RV 98, 105 en 439). Bekend repertoire, dat weer fris klinkt als Cordevento het van alle stof ontdoet.
Wat is het geheim? De gepassioneerde en expressieve aanpak. Met een enthousiasme alsof het een première betreft. Bosgraaf dartelt met het grootste gemak door de muziek. En wat heeft hij een fraaie toon. Terecht wordt hij als een van de meest begaafde blokfluitisten van zijn generatie gezien.
Vivaldi componeerde voor vrijwel alle in zijn tijd bekende instrumenten. Vaak een driedelig concert waarin orkestrefreinen en solo’s elkaar afwisselen. Bach, Händel en Telemann, toch niet de minsten, borduurden op zijn concertvorm voort. Vivaldi was verzot op experimenten, wat boeiende passages heeft opgeleverd. Snelle delen als allegro’s en presto’s vliegen je om de oren. Vivaldi’s heftige stijl zorgde in het 18e-eeuwse Europa voor opschudding. Vrouwen zouden in tranen zijn uitgebarsten.
Vandaag de dag zijn we wel wat gewend. Toch klinken die virtuoze passages onder de handen van Cordevento nog altijd aanstekelijk.
In de largo’s leggen de musici de nodige poëzie aan de dag. Een fraai voorbeeld is ”La notte” (de nacht). Bosgraaf durft hier alle tijd te nemen, 2:39 minuten voor het eerste deel, terwijl collega’s als Dan Laurin en Stephen Preston in 1:29 en 1:38 minuut klaar zijn. Bij het largo ”Il sonne” (de slaap) staat 2:10 op de teller tegenover 1:23 en 1:33. Zó krijgt de zangerigheid in langzame delen het volle pond.
Deze Vivaldi-cd is verplichte kost voor iedereen met koudwatervrees voor klassieke muziek. Ook vanwege het originele (Engelstalige) tekstboekje met Vivaldi in quotes.
N.a.v. ”Vivaldi – Recorder Concertos – Erik Bosgraaf, Cordevento”; Brilliant Classics (93804); € 6,99.
