Joden op de Westelijke Jordaanoever hebben sinds 1967 weinig hinder ondervonden bij de uitbreiding van hun steden en dorpen. In 1992 kondigde de leider van de Arbeiderspartij, Jitschak Rabin, een bouwstop af en in 2005 gebood Ariel Sharon (Likud) de ontmanteling van vier nederzettingen, maar verder ondervonden ze weinig hinder.Inmiddels wonen er 300.000 Israëliërs in de nederzettingen, de 190.000 in de Joodse wijken in Oost-Jeruzalem niet meegerekend. Bovendien bevinden zich ongeveer honderd illegale ‘buitenposten’ buiten de nederzettingen, die zonder toestemming van de Israëlische overheid zijn opgericht.

Nu ondervinden de kolonisten echter forse tegenwind, nota bene uit een hoek waaruit ze het niet hadden verwacht: het rechtse kabinet van Netanyahu. Netanyahu besloot vorige maand tot een moratorium op de bouw voor tien maanden. Uitzonderingen zijn de 3000 appartementen die al in aanbouw zijn en synagoges, scholen en openbare gebouwen. Ook Oost-Jeruzalem valt niet onder de bouwstop.

Het doel van de bouwstop is de Palestijnse regering van president Mahmud Abbas te bewegen terug te keren naar de onder-handelingstafel. Maar dat is nog niet gelukt. Abbas weigert tot nu toe en eist een volledige bouwstop.

Bevriezing

Het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken juichte de stap toe, hoewel voorlichter Ian Kelly aangaf dat de Amerikaanse regering niet afstapt van de eis van een totale bevriezing van de nederzettingen. De Israëlische regering heeft zich volgens hem daartoe verplicht toen ze de routebeschrijving naar vrede uit 2003 accepteerde.

Kolonisten probeerden deze week al de inspecteurs tegen te houden toen die onder politiepresentie de bevelen kwamen brengen. Maar Netanyahu en Defensieminister Ehud Barak hebben getracht de onrust onder de bewoners van de nederzettingen weg te nemen. Netanyahu beklemtoonde dat de bouwstop slechts tien maanden duurt. Barak liet weten dat de grote nederzettingenblokken een integraal deel van de staat zullen worden. Bovendien is hij bereid kleine renovaties in de nederzettingen toe te staan.

Het is moeilijk te zeggen waartoe de confrontatie zal leiden. Een mogelijkheid is dat de regering-Netanyahu alsnog toegeeft aan de eisen van de kolonisten. Het gevolg kan dan zijn dat de internationale gemeenschap de regering zal verwijten de eigen extremisten niet de baas te zijn. Toegeven aan de wensen van de bewoners van de nederzettingen zal bovendien leiden tot een verslechtering van de betrekkingen met Washington.

Daarmee vergroot Israël ook de kans dat een tweestatenoplossing niet doorgaat, waarmee zijn voortbestaan als Joodse en democratische staat op het spel staat De kans op het alternatief, één Joods-Palestijnse en interreligieuze staat, wordt weer wat groter.

Een andere mogelijkheid is dat de regering vasthoudt aan de bouwstop. Dan kunnen er dagen, mogelijk zelfs weken van confrontatie tussen enerzijds rechtse demonstranten en anderzijds politie en grenspolitie volgen.

Terugkeer

Als de Palestijnen blijven bij hun weigering om verder te spreken heeft de confrontatie weinig zin, afgezien daarvan dat ze het Washington naar de zin maken. Gaan de Palestijnen wel weer praten, dan ontstaat opnieuw de kans dat er een vredesoplossing gevonden wordt. Maar dat dit snel gebeurt is onwaarschijnlijk. De regering Netanyahu zal niet kunnen voldoen aan de eisen die de Palestijnen stellen. Dat zijn terugkeer naar de grens van voor 1967, Oost-Jeruzalem als hoofdstad van de Palestijnse staat en het recht van terugkeer voor Palestijnse vluchtelingen.