Kruidnootjes en pepernoten worden vaak met elkaar verward, vooral in het oosten van Nederland. Toch is het niet moeilijk ze uit elkaar te houden. Kruidnootjes zijn klein en krokant en smaken naar speculaas. Pepernoten zijn groter en taaier en net als taaitaai gemaakt van roggemeel met anijs. Troost voor alle oosterlingen: ook de Van Dale heeft de strijd inmiddels opgegeven om het verschil uit leggen.Van vijf verschillende fabrikanten. Lastig nog, want lang niet alle bakkers in Apeldoorn blijken pepernoten te verkopen. Gelukkig bestaan er ketens als Hema, V&D en Jamin die de noten met anijs en roggemeel landelijk van de hand doen. En natuurlijk zijn er de pepernoten van Bolletje. De rode zak ligt onder meer bij Albert Heijn in het schap en geniet met zijn opschrift ”Oud Hollandsche pepernoten” wellicht de meeste bekendheid. De laatste leverancier is Smikkelland, een regionale keten die zich net als Jamin helemaal op snoepgoed heeft toegelegd.

De leerlingen kunnen op een formulier aangeven welke noot hen het meest aanspreekt. Daarbij letten ze op uiterlijk, smaak en taaiheid van de pepernoot. In groepjes van vijf geven ze cijfers en omschrijvingen van wat ze zien en proeven. Aangestoken door elkaar met soms niet malse bewoordingen.

Brood
Degenen die nog nooit een pepernoot hebben gegeten, verbazen zich al bij voorbaat over de substantie. „Het is net een hondenbrok”, geeft er een aan. Een ander: „De noten lijken op hompen brood.” Die laatste opmerking is zo gek nog niet. Pepernoten bestaan voor een groot deel uit rogge- en tarwebloem. In alle noten zit bovendien glucose-fructosestroop, water, suiker en specerijen. De precieze verdeling van die kruiden houdt iedere leverancier verborgen, maar dat er anijs in zit, is bij enkelen duidelijk te proeven.

De ene pepernoot is echt de andere niet. Dat is alleen al aan de kleur te zien. Hebben Bolletje en Hema een lichtbruine teint, V&D en Smikkelland bieden donkerbruine noten aan. Die kleur blijkt niet los te staan van de smaak. Hoe donkerder de noot, hoe kruidiger. En die kruidige smaak wordt door de meesten als positief gewaardeerd.

Wie bedenkt dat pepernoten van hetzelfde meel worden gemaakt als het ook in deze tijd veel gegeten taaitaai, snapt dat de knapperigheid van de kruidnoot bij de pepernoot ver te zoeken is. Taai, dat zijn ze allemaal. Hoewel de ene wat meer dan de andere. Jamin en Bolletje komen er wat dat betreft het minst af. Diverse jongeren schrijven onafhankelijk van elkaar op dat deze noten voor kunstgebitgebruikers niet aan te raden zijn.

Dan volgt de uiteindelijke ontknoping. Wie wordt door de 25 jongeren als lekkerste gewaardeerd? Bovenaan staan de pepernoten van V&D (met een gemiddeld cijfer 7), meteen gevolgd door die van Smikkelland. Bolletje, hoe bekend ook, sluit de rij. Voornamelijk vanwege de flauwe smaak. En die van de Hema? Die smaken zoet en naar kauwgom. Maar dat is logisch, omdat deze keten z’n pepernoten alleen als strooigoed, dus mét schuimpjes, verpakt.

Pepernoten zonder verzadigd vet
De pepernoot heeft een lange geschiedenis. De eerste noten werden in de middeleeuwen door kloosterlingen gebakken. Kloosters waren in die tijd de bakermat van veel culinaire specialiteiten, omdat het de enige plek was waar mensen konden lezen en schrijven. Het waren monnikken die de eerste recepten te boek stelden.

Experimenteren met specerijen was in die tijd erg in. Logisch, want de westerlingen leerden ze net kennen. Kruisridders en VOC-vaarders hadden allerlei kruiden meegebracht uit verre, voornamelijk oostelijke, oorden. En die vonden gretig aftrek onder de bevolking.

Zoals de naam al doet vermoeden zat in die eerste pepernoten een enorme hoeveelheid peper. Daarnaast bevatten de pepernoten honing en anijs. Peper stond in die tijd te boek als lustopwekkend middel. De pepernoot was destijds dan ook een veelgebruikte bruiloftstraktatie en werd ook wel door geliefden aan elkaar gegeven. Omdat peper peperduur was, werden de noten daarnaast alleen met zeer feestelijke gebeurtenissen gegeten.

Wanneer de link tussen pepernoten en Sinterklaas is ontstaan, is onduidelijk. Over de gewoonte met de noten te strooien, is meer bekend. De strooiende beweging symboliseert de boer die zijn akker bezaait en is daarom een teken van vruchtbaarheid. Het is een beetje te vergelijken met het strooien van rijst of confetti op een bruiloft.

Tegenwoordig worden pepernoten vaak met suikergoed gemengd, vroeger gebeurde dat met muntstukken. Die gewoonte kwam voort uit een oude legende waarin Sint Nicolaas drie jonge meisjes tegenkwam. Hun vader had geen geld genoeg voor de bruidsschat en dwong zijn dochters om de prostitutie in te gaan. Nicolaas wierp ze toen een hoeveelheid munten toe, waarmee ze alsnog hun bruidsschat konden betalen.

Ingrediënten:

125 gram tarwebloem
250 gram roggebloem
zout
½ theelepel bakpoeder
1 eetlepel koekkruiden
mespunt gemalen anijs
1 dl water
125 gram vloeibare honing
75 gram stroop
½ dl karnemelk

Bereiding: Meng de roggebloem, de tarwebloem, wat zout, het bakpoeder en de specerijen in een kom. Verwarm het water en roer er de honing en de stroop door. Giet het mengsel en een deel van de karnemelk in de kom en roer er een vrij stijf deeg van. Verdun dit eventueel met nog wat karnemelk. Laat het deeg opstijven.

Warm de oven op tot 200 graden Celsius. Druk het deeg uit op een werkvlak en snijd er stukjes van. Leg de stukjes op een ingevette bakplaat.

Bak de pepernoten in de hete oven in circa 20 minuten gaar en lichtbruin.

Deze pepernoten bevatten geen verzadigd vet. Wat betreft het aantal calorieën: vijf pepernoten leveren 30, tien kruidnoten 50 kilocalorieën.

Bron: Voedingscentrum