De benoeming vindt plaats door de regeringsleiders, binnenkort op een in te lassen top. Gisteravond en vandaag zaten zij ook in Brussel met elkaar om de tafel, voor hun reguliere najaars­beraad. Officieel stond het onderwerp niet op de agenda. Zolang in Tsjechië de ratificatie van het Verdrag van Lissabon niet is voltooid, kun je moeilijk op de invoering ervan voortuitlopen. De ontmoeting bood wel de gelegenheid om in de wandelgangenover de personele perikelen van gedachten te wisselen, al hield Balkenende vol dat niemand er met hem over gesproken had.Zodra de nieuwe spelregels in werking treden, krijgt de Unie een fulltimevoorzitter van de Europese Raad, de club van staatshoofden en premiers. Die persoon voert de regie over de vergaderingen. Ook komt er een hoge vertegenwoordiger voor het buitenlands beleid, met omvangrijke bevoegdheden. Sommigen noemen het een president en een minister van Buitenlandse Zaken, maar formeel heten ze niet zo. Het zou te veel macht voor hen suggereren.

Tony Blair geldt al lang als een kandidaat voor eerstgenoemde baan. De Britse oud-premier behoort tot de sociaaldemocraten. Inmiddels is er ook een concurrent. Deze week meldde de Luxemburgse premier Jean-Claude Juncker, een christendemocraat, via een interview in de Franse krant Le Monde dat hij een eventueel aanbod om de prestigieuze functie op zich te nemen niet zal weigeren. Beiden beschikken over veel ervaring op het vlak van de Europese politiek. Qua ideeën over het verenigd Europa mogen we ze echter aanmerken als tegenpolen.

Blair draagt als Brit het imago van iemand die reserves koestert ten aanzien van de eenwording. Juncker daarentegen kennen we als een gedreven voorstander van een steeds hechtere integratie. De Belgische voormalige regeringschef Verhofstadt heeft het verschil tussen de twee eens gechargeerd als volgt verwoord: Blair propageert enkel een uitgebreide handelszone, terwijl Juncker streeft naar een volwaardige politieke unie.

De botsing tussen hun opvattingen was wel heel duidelijk zichtbaar in juni 2005. Toen kwam het tot een heuse clash. De kabinetsaanvoerder van het groothertogdom bekleedde het EU-voorzitterschap. Hij had urenlang met zijn collega’s onderhandeld over de gemeenschappelijke meerjarenbegroting, maar het lukte niet overeenstemming te bereiken. Hij legde de schuld van het debacle volledig bij zijn tegenspeler uit het VK. Met ingehouden woede verweet hij hem op een persconferentie: „Helaas ontbrak de politieke wil om er een succes van te maken.”

Blair wierp zich destijds op als gepassioneerd hervormer. „Alleen door verandering kan de EU haar kracht, haar relevantie, haar idealisme en haar steun onder de burgers herwinnen”, benadrukte hij in een bevlogen toespraak in het Europees Parlement. Modernisering, flexibilisering, deregulering en liberalisering waren in zijn visie sleutelbegrippen om de verhevigde slag op de mondiale markt te overleven. Meer geld voor versterking van het concurrentievermogen, voor innovatie en technologie, bepleitte hij. Juncker daarentegen vertegenwoordigde naar zijn mening een lijn gericht op het verleden: sociale verworvenheden behouden, boeren met veel subsidie kunstmatig beschermen tegen de effecten van de globalisering.

Dat Juncker nu meedingt, bevordert de kansen van Balkenende. Het scenario van twee honden die vechten om een been, voltrok zich al vaker. Denk aan 1994, toen Lubbers met de Belg Dehaene streed om het voorzitterschap van de Europese Commissie. Beiden haalden het niet.

Dus wie weet: Blair stuit op verzet, Juncker redt het waarschijnlijk evenmin; zij nemen te uitgesproken posities in. Vervolgens wordt gezocht naar een compromiskandidaat. Dat zou Balkenende kunnen zijn. Maar ook een ander.