„Het fotograferen en zelf projecteren van kleurenomkeerfilm is mateloos populair geworden”, meldt een fotografieboek uit 1965. Ruim veertig jaar later had de auteur mogelijk geschreven dat fotograferen met de telefoon en zelf uploaden gemeengoed is. Hoewel het begrip ”dia” in ons digitale tijdperk steeds vaker uitleg behoeft, is de erfenis nog steeds aanwezig.Merkwaardig genoeg noemt fotosoftware het tonen van een set afbeeldingen vaak een diavoorstelling. Het heeft echter niets van doen met de diaraampjes op zolder. Wat zou het mooi zijn als deze schat aan beeldmateriaal gekoppeld kon worden aan de fotoverzameling op de computer. Gelukkig zijn er genoeg mogelijkheden om de plaatjes van toen te digitaliseren.

Buidel

Het gemakkelijkste is om het digitaliseren uit te besteden. Dat kan door de dia’s in te leveren bij gespecialiseerde scanbedrijven zoals Didero (didero.nl), Blijf in Beeld (blijfinbeeld.nl) en Dia-Archief.nl. Deze scannen de beelden, plaatsen ze op een medium naar keuze en zenden het geheel weer terug. Gemak komt wel met een prijskaartje; voor het inlezen van een enkele dia rekent men 25 tot 50 cent. Niet zelden telt het dia-archief van de fotohobbyist duizenden exemplaren. Uitbesteden betekent dan diep in de buidel tasten.

Voor het omzetten naar digitaal gebruiken scanbedrijven filmscanners. Deze zijn speciaal gemaakt voor het inlezen van negatiefstroken en losse dia’s. Natuurlijk kan de fotograaf zelf een dergelijk apparaat aanschaffen en op zijn gemak aan het digitaliseren slaan. De kastjes zijn echter flink aan de prijs. Het goedkoopste lid van de befaamde Nikon Coolscan LS-familie gaat voor minimaal 1400 euro over de toonbank; een bom duiten voor een eenmalige klus. Tweedehands zijn de scanners populair en vergen ook een forse investering. Een derde optie is een professionele scanner huren. Didero verhuurt de Coolscan 4000ED voor 85 euro per week.

Vlakbed

Wie een trede lager gaat dan topkwaliteit komt uit bij de vlakbeds. Van oorsprong zijn dit documentscanners; gemaakt voor het inlezen van pagina’s A4’s of delen daarvan. Bij filmmateriaal concentreert de beeldinformatie zich op een veel kleiner oppervlak. Dat vraagt een veel groter oplossend vermogen dan een A4’tje. Daarbij komt dat een dia doorzichtig is en niet reflectief, zoals een blad papier.

Door sterk verbeterde technieken en het toepassen van een extra lamp zijn steeds meer vlakbedscanners in staat prima filmresultaten neer te zetten. Een veelgekroond voorbeeld is de Perfectionlijn van Epson. Prijzen lopen uiteen van krap 200 tot meer dan 600 euro.

Sinds een jaar zijn er goedkope kapers op de scankust. Apparaatjes van 100 tot 150 euro richten zich op de consument die aanhikt tegen uitbesteden, of de aanschaf van een professionele scanner. Firma Ion levert voor 140 euro de Film2SD; een zeer compact en licht doosje dat gescande beeldjes direct op een meegeleverd SD-kaartje schrijft. Tussenkomst van de computer is niet nodig, scannen kan gewoon aan de keukentafel.

Om de prestaties te kunnen plaatsen hieronder een vergelijkend onderzoekje met een Epson Perfection 4870. Tweedehands kost deze vier jaar oude vlakbedscanner met filmfunctie ongeveer hetzelfde als de Film2SD.

Troefkaart

Wie denkt dat dia’s of negatieven scannen ingewikkeld is, heeft aan de Film2SD een goede. Behalve de keuze voor negatieven, dia’s of zwart-wit valt er niets in te stellen. Verscherping, stofverwijdering en belichtingsaanpassing schitteren door afwezigheid. De ergonomie van het apparaatje laat te wensen over. De Film2SD staat rechtop, maar het lcd-scherm zit aan de voorzijde. Hierdoor valt het oog er altijd scheef op en is het slecht afleesbaar.

Ronduit vervelend is het dat elke keer na inschakelen de datum op 1 januari 2008 staat. Gescande plaatjes rangschikken op datum verliest zo zijn nut. Maar dan toont de Ion zijn troefkaart: snelheid. Waar de Epson minimaal 65 seconden over een dia doet, is het jeugdige scannertje al bijna klaar voordat de scanknop wordt losgelaten. Ion hanteert dan ook een ander principe dan de traditionele scanner. Er is geen kop die heen en weer schuift. Feitelijk is de Film2SD niets meer dan een fotocameraatje en een lamp.

Eisen

Ook al pretendeert de Ion nergens professioneel te zijn, wie de resultaten beziet moet onwillekeurig even slikken. Om tevreden te zijn met de Film2SD mag de fotograaf eigenlijk geen kwaliteitseisen stellen. De beelden zijn zonder uitzondering veel te geel en ze hebben een klein, dynamisch bereik. Hierdoor verliezen lichte delen details en slibben donkere plekken dicht. Daarbij benut de scanner niet de hele dia en levert hij maar krap 4 megapixels in plaats van de beloofde 5.

Wat beeldkwaliteit betreft maakt de Epson-met-levenswijsheid op alle fronten gehakt van het Ionproduct. Neutrale kleuren, meer dan voldoende details: de Perfection is een prima scanner voor de kritische fotoliefhebber. Daarnaast heeft de Epson het geavanceerde ICE-systeem aan boord. Met behulp van infrarood licht vermindert het de invloed van stof, krasjes en spetters.