De betrokken militairen van de Groep Geleide Wapens (GGW) zijn vrijdagmiddag op hun basis De Peel in Noord-Limburg ingelicht. Volgens GGW-woordvoerster kapitein Ellen Scholten waren de reacties positief.

Het transport naar Turkije gaat per schip. Dat zal ongeveer tien dagen duren. Twee eenheden worden gestationeerd op de vliegbasis Diyarbakir, de derde op de vliegbasis Batman in het zuidoosten van Turkije. Over het waarom van die spreiding kon woordvoerster Scholten vrijdagavond geen mededelingen doen.

Turkije heeft gevraagd om de Nederlandse antiraketsystemen ter bescherming bij eventuele Iraakse aanvallen met bijvoorbeeld Scud-raketten. Zuidoost-Turkije is voor alle rakettypen van het Iraakse leger bereikbaar. De Patriots zijn niet bedoeld voor aanvallen, maar voor verdediging van het luchtruim. De taak van de Nederlandse eenheden zal zijn de regionale bevolkingscentra en de militaire vliegvelden af te schermen.

Balkenende benadrukte dat het zenden van de systemen naar Turkije niets heeft te maken met Nederlandse militaire planning voor een mogelijke oorlog met Irak. „Het gaat om een veiligheidsverzoek van een NAVO-bondgenoot”, aldus de premier.

Formeel hoeft het kabinet de missie dan ook niet voor te leggen aan de Tweede Kamer. GroenLinks en de SP zijn uitermate nijdig over het kabinetsbesluit. Zij willen Balkenende dinsdag in de Tweede Kamer ter verantwoording roepen. De twee oppositiepartijen vinden dat het sturen van de raketten onderdeel is van een echte oorlogsvoorbereiding en niet past in het kader van militaire planning, waartoe het kabinet eerder had besloten.

„Dit is te gek voor woorden. Onbegrijpelijk en onacceptabel dat Nederland meegaat in oorlogsvoorbereiding”, zegt GroenLinks-kamerlid Karimi. Een SP-woordvoerder noemt het besluit belachelijk. „De NAVO houdt dit besluit al twee weken op omdat Frankrijk, Duitsland, België en Luxemburg niet in de dynamiek van oorlogsvoorbereiding verzeild willen raken, en nu doet Nederland het op eigen houtje.”

CDA, PvdA, D66 en VVD hebben geen bezwaren tegen het sturen van de Patriots. Defensievakbond AFMP is van mening dat de bonden zich altijd moeten neerleggen bij het „primaat van de politiek.” Wel wijst voorzitter Heerts erop dat het personeel wel degelijk het gevoel zal hebben dat het in Turkije in een crisissituatie zit. „Je kunt niet stellen dat dit niets met militaire planning te maken heeft. De militairen zitten daar straks wegens een mogelijke oorlog tegen Irak.”

Voorzitter J. Debie van de grootste vakbond VBM/NOV heeft „geen enkel probleem” met uitzending van de Patriots. Wel vindt Debie dat er voor een legitimatie van oorlog tegen Irak een nieuwe VN-resolutie nodig is.

De Patriot is ruim 5 meter lang en wordt voortgedreven door een raketmotor, die het projectiel een snelheid van 5000 kilometer per uur geeft, een vliegbereik van 60 kilometer en een maximale hoogte van 22 kilometer. Nederland beschikt momenteel over vier systemen, met in totaal 160 raketten.

Nederland kreeg zijn eerste Patriot-systemen in 1987. De radargeleide raketten waren oorspronkelijk bedoeld als verdediging tegen vijandelijke (Russische) vliegtuigen. Maar al snel bleek dat het Amerikaanse systeem ook waarde had in de strijd tegen ballistische raketten en kruisvluchtwapens.

In de Golfoorlog van begin 1991 werden de Patriots voor het eerst ingezet tegen Iraakse Scud-raketten. De Iraki’s vuurden tientallen Scuds af op doelen in Saoedi-Arabië en op de Israëlische steden Tel Aviv en Haïfa.

In Turkije en in Israël, rond Jeruzalem op de berg Ethan, stonden de Nederlandse Patriots. Er werden tijdens de operatie twee raketten afgeschoten, maar dit had te maken met een softwarefout in de radargeleiding.

De laatste keer dat Patriot-eenheden op het punt stonden buiten Nederland te worden ingezet, was in 1998. De wapensystemen stonden al klaar op de kade om te worden verscheept naar Koeweit, wegens een crisis rond de toegang van VN-wapeninspecteurs in Irak. De crisis werd echter bezworen en Patriots bleven thuis.