In de christelijke gereformeerde kerk (cgk) te Purmer­end ging begin augustus een vrouwelijk gemeentelid voor in een kerkdienst. De cgk in Zuidlaren besloot recent de middagdienst op te heffen. „Dit zal een gebedszaak moeten worden”, schrijft emeritus predikant ds. P. Roos in het christelijk gereformeerde blad Bewaar het Pand.„Ingrijpend! Een vrouw op de kansel. Een nieuw hoofdstuk is aangebroken in de geschiedenis van een kerk, die juist 175 jaar bestaat.

Een herdenking van dit feit kan alleen maar bestaan in een biddag, niet alleen vanwege de economische, maar ook vanwege de geestelijke crisis. Individualisering, u kent het woord inmiddels vast wel. Ieder gaat zijn eigen weg. Ieder leeft voor zichzelf. Het gebeurt in gezinnen, in Nederland, in kerken.

Andere berichten voegden zich hierbij. Twee gemeenten besloten de tweede dienst op te heffen. Ik herinner me nog de discussies die in de Gereformeerde Kerken werden gevoerd over de opheffing van de tweede dienst. Heel het kerkverband dacht mee. Dat gaat nu anders. Alsof het een peulenschil betreft.” (…)

Misschien denkt u dat we deze dingen aan de kerkelijke vergaderingen moeten overlaten. Laat het onderwerp rusten! Maar we hebben het er allemaal in de wandelgangen wel over. Er komt een tijd dat zwijgen niet langer kan. Niet de kerkelijke vergaderingen dit keer (natuurlijk, ook die wel) maar nu is de beurt aan u en aan mij, aan ons persoonlijk. Het is toch uw kerk? Ook u hebt een verantwoordelijkheid, namelijk de zaak van het gebed.

Dit zal een gebedszaak moeten worden; en dan in de zin van Daniël: wij hebben gezondigd. Kerkelijke handelingen zijn mensenwerk, hoe nodig overigens ook. Maar bidden is geestelijk werk; en daar ligt de breuk. Daar hebben wij in ieder geval allemaal gefaald. Dat moet openlijk uitgesproken worden. Dat zou aan onze gesprekken en handelingen een heel andere inhoud kunnen geven. Schuldbesef leide tot gebed. Hier zal de Heere alleen uitkomst kunnen geven. (…)

Zoeken we samen die weg!”

Ook het Nederlands Gereformeerde opinieblad Opbouw besteedt aandacht aan de verdwijning van de middagdienst. Binnen het kerkverband hééft al een heel aantal gemeenten de tweede dienst afgeschaft, zo blijkt.

„Het is zeker geen overhaaste generalisatie om te stellen dat steeds meer gemeenten in de NGK de middagdienst afschaffen. Na Culemborg, Den Helder, Dordrecht, Groningen, Heemstede, Hoogeveen, Maastricht en Nijmegen die al eerder voor één dienst per zondag kozen, besloten in het afgelopen jaar ook Alphen aan den Rijn, Doorn, Hoorn en Oegstgeest de kerkdeuren na het amen van de ochtenddienst te sluiten.

Ook in andere kerkverbanden staat de tweede dienst onder druk. Recent besloten de GKV Amsterdam-Zuid-West en de CGK Zuidlaren de middagdienst te schrappen.

Hoofdreden om van twee diensten naar één dienst te gaan is veelal dat het de moeite niet loont om een hele dienst te organiseren, als er slechts dertig of soms zelfs nog minder mensen komen opdagen. Dan gaat het om de moeite die kosters en muzikanten zich getroosten, maar zeker ook de moeite die een predikant van buitenaf moet doen om ergens te komen preken. (…)

Maar dat het ook anders kan, blijkt in Rijsbergen. Totaal anders. Daar kent de gemeente sinds jaar en dag maar één dienst op zondag. Rijsbergen is een streekgemeente, waar de leden soms van ver moeten komen en al na enkele maanden na de start van de gemeente in 1959 werd daarom besloten één keer per zondag te kerken. Het opvallende is dat er de laatste tijd geluiden uit de gemeente klinken om daar een dienst aan toe te voegen. „Dat is erg progressief voor ons, het gaat helemaal tegen de traditie hier in”, zegt dominee Maikel de Kreek. „Ik kan er niet echt de vinger achter krijgen, maar ik hoor overal de kreet dat we een tweede dienst moeten krijgen. Het idee kwam nota bene vanuit de belijdenisgroep.”

Eén van de dingen waar het volgens De Kreek mee te maken kan hebben, is een groeiend verlangen naar kennis. „Ik kan gerust 40 tot 45 minuten preken, dat wordt gewoon geaccepteerd.””