Het verschijnsel piraterij is een heet hangijzer. De afgelopen tijd verscheen de felste tegenstander ervan voortdurend met acties in het nieuws. Stichting Brein (Bescherming Rechten Entertainment Industrie Nederland) daagde de Zweedse downloadsite The Pirate Bay voor de rechter en verbood de illegale links van het Nederlandse Mininova.Stichting Brein zet zich in tegen inbreuken op intellectuele eigendomsrechten van auteurs, uitvoerende kunstenaars, uitgevers, producenten en distributeurs van muziek, film, video en software. Door muziek uit te wisselen lopen muzikanten en uitgevers inkomsten mis. Het is illegaal en onwenselijk, en daarom trekt Stichting Brein ten strijde.

Brein vecht tegen de bierkaai, laat de praktijk zien. Als er een site verboden wordt, is het een koud kunstje om elders weer een nieuwe in het leven te roepen, die ook nog eens beter werkt. Toen downloadsite van het eerste uur Napster in 2001 verboden werd, verrezen al spoedig geavanceerdere alternatieven, waarvan Mininova en The Pirate Bay voorbeelden zijn. Piraten zijn handig en leren snel.

Voorstanders van vrij up- en downloaden –het zogenoemde file sharing– schudden het hoofd om het fanatisme van Brein. Kansloos, vinden ze, en bovendien strijdig met het principe van internet. Het web is ooit ontworpen om zo efficiënt mogelijk bestanden met elkaar te kunnen uitwisselen. Jij staat toe dat anderen bestanden van jou gebruiken, andersom gebruik jij ze van anderen. Dat kan software zijn, of games, films of muziek.

De wetgeving en het auteursrecht zitten die –ultieme– manier van uitwisselen in de weg, vinden de downloadvoorstanders. In hun ogen remmen ze ontwikkeling en vooruitgang. Waarom verzint de muziekindustrie zelf geen nieuw businessmodel als ze vindt dat ze inkomsten misloopt?

Innovatie

Ook een serieus instituut als TNO acht het niet aannemelijk dat de geest weer terug in de fles gaat. File sharing zal niet meer verdwijnen en downloaders zijn tevens belangrijke klanten van de muziekindustrie, concludeert TNO begin dit jaar al in een rapport.

Uit het onderzoek blijkt dat de economische effecten van file sharing op de Nederlandse welvaart op de korte én de lange termijn sterk positief zijn. Consumenten krijgen, als ze dat doen, toegang tot een breed scala aan cultuurproducten, en dat betekent meer welvaart.

Daarbij komt dat het effect van onbetaald downloaden op de aanschaf van betaalde content maar moeilijk is vast te stellen. Voor de muziekindustrie geldt bijvoorbeeld dat opnames die gedownload worden niet een op een vertaald kunnen worden naar gederfde omzet. File sharing gaat juist vaak hand in hand met kopen. Mensen die muziek downloaden, gaan gemiddeld vaker naar concerten en kopen vaker merchandiseartikelen. Het merendeel geeft aan het koopgedrag niet te zullen veranderen als downloaden onmogelijk wordt.

TNO komt op basis van bovenstaande resultaten tot de conclusie dat het „criminaliseren” van downloaden weinig zinvol is. Het instituut beveelt de muziekindustrie aan om „op volle kracht” in te zetten op innovatie.

Zwaartekracht

Concurreren dus, in plaats van berechten. Die mening zijn ook twee Amerikaanse schrijvers in twee recent verschenen boeken –allebei gratis te downloaden– toegedaan. Beide auteurs besteden aandacht aan het dilemma dat mensen zich aan het auteursrecht dienen te houden, terwijl piraterij tegelijkertijd onvermijdelijk is en piraten zelfs nuttig kunnen zijn, bijvoorbeeld doordat ze nieuwe markten creëren.

Chris Anderson beschouwt in zijn boek ”Free. Hoe het nieuwe Gratis de markt radicaal verandert” piraterij als natuurverschijnsel. Piraterij werkt zoals de zwaartekracht werkt. Maatregelen om copyrights te beschermen, houden de prijs net zo lang hoog als ze de zwaartekracht kunnen weerstaan. Vroeg of laat wint die toch, zegt Anderson, omdat de eigenaar toegeeft of omdat piraten de prijs tegen de grond slaan.

Bloedserieus

De andere Amerikaan, Matt Mason, schetst iets vergelijkbaars. Ten strijde trekken tegen piraterij levert niets op, schrijft hij in ”Piraterij”. Bovendien is het dom, want van piraten kun je juist leren. De muziekindustrie klaagt nu zijn eigen fans aan, en dat is geen goed idee, omdat ze zo haar eigen product schade toebrengt. Wie blijft strijden tegen piraten, gaat ten onder. Wie gebruikmaakt van nieuwe marktruimte, komt als winnaar uit de bus.

Steve Jobs van Apple begreep het lang geleden al, illustreert Mason. „The only way to stop piracy, is to compete with it”, zei hij. De enige manier om piraterij te stoppen, is door ermee te concurreren. Jobs voegde met de introductie van iTunes in 2001 de daad bij het woord en maakte er een legitieme, winstgevende business van.

„Inefficiënte bedrijfstakken zullen steeds tegen dezelfde problemen aanlopen totdat ze niet meer in de rechtszaal, maar op de markt zelf reageren”, aldus Mason. En dat reageren is noodzaak. „Het piratendilemma is iets om bloedserieus over na te denken, want morgen kunnen de piraten aan de poort rammelen van een bedrijfstak die ook jou dierbaar is”, voorspelt hij.

Er zijn onlangs een paar kersverse initiatieven in de Nederlandse markt gezet die bedoeld lijken als alternatief voor piraterij. Nokia en Sony bieden mobiele telefoons waarmee onbeperkt muziek kan worden gedownload en YouTube gaat misschien online video’s verhuren.

Mede n.a.v.: ”Free. Hoe het nieuwe Gratis de markt radicaal verandert”, door Chris Anderson; uitg. Nieuw Amsterdam; ISBN: 9789046805084 ; 304 blz.; €18,50 en ”Piraterij”, door Matt Mason; uitg. Lebowski; ISBN 9789048801893; 272 blz.; € 17,90.

In Nederland is het voor eigen gebruik downloaden van auteursrechtelijk beschermd materiaal uit file sharing-netwerken wettelijk toegestaan. Wie dus op een site een muziekbestand tegenkomt, mag dat downloaden.

Maar.

De sites waar stichting Brein achteraan zit, zijn sites die gebruikmaken van de zogenoemde torrenttechnologie. Dat betekent dat gebruikers van die site alleen maar kunnen downloaden als ze ook uploaden. Gebruikers stellen als het ware hun computers open voor elkaar, zijn afnemer én aanbieder.

En dat uploaden, dat mag juist niet. Als dat gebeurt zonder voorafgaande toestemming van de uitgever, is het strafbaar en kan iemand civiel- en strafrechtelijk aangepakt worden.

De wetgeving werkt dus eigenlijk een beetje zoals het gedoogbeleid voor de coffeeshops. Wiet verkopen mag, wiet inkopen niet.

Er zijn wel manieren om te downloaden zonder te uploaden. Mensen downloaden dan via zogenaamde nieuwsgroepen – een manier van uitwisselen via Usenet, een netwerk vergelijkbaar met e-mail. Als downloader weet je niet wie de bestanden uploadt en zelf hoef je niet je computer open te stellen voor anderen.

Er is onder downloaders nogal wat onkunde over wat wel en wat niet mag. Veel mensen weten wel dat uploaden illegaal is, maar zijn zich niet bewust van het feit dat ze zich daar, als ze downloaden via sites als Mininova, óók schuldig aan maken.

Hoe veel wordt er nu eigenlijk gedownload in Nederland? Uit onderzoek van TNO blijkt dat van de Nederlandse internetpopulatie vorig jaar 44 procent wel eens onbetaald iets downloadde. Muziek is het populairst, 40 procent deed dat in 2008, voor films ligt dat percentage op 13 en voor games op 9. Omgerekend hebben van de totale Nederlandse bevolking 4,7 miljoen mensen het afgelopen jaar onbetaald gedownload.

Uit het onderzoek blijkt dat mensen die wel eens muziek downloaden, niet vaker of minder vaak muziek kopen. De verschillen tussen downloaders en niet-downloaders blijken statistisch verwaarloosbaar.