„Het gaat om het zoeken van een verstandig evenwicht tussen het aflossen van schulden en investeren in de toekomst”, aldus Bos.

De afgelopen dagen discussieerden PvdA en CDA aan de onderhandelingstafel van informateur Donner over het begrotingsbeleid voor de komende jaren. Het wegwerken van het begrotingstekort is noodzakelijk om de torenhoge staatsschuld snel te kunnen aflossen.

CDA-leider Balkenende wil van Bos keiharde garanties dat ook de PvdA bereid is flink te bezuinigen om in 2007 een overschot op de begroting te kunnen hebben. Zaterdag benadrukte Bos dat zijn partij de aflossing van de staatsschuld belangrijk vindt, maar dat hij volgende generaties niet ook wil opschepen met slecht onderwijs en wachtlijsten.

Bos hield zijn partijgenoten voor dat de PvdA bereid is mee te doen aan een nieuw kabinet, maar dat dat niet ten koste van alles gaat. „Wordt Nederland er sterker en socialer van als de PvdA mag meedoen of worden we gebruikt als schaamlap voor beleid waar we niets mee hebben?” vroeg Bos zich hardop af. Hij gaf aan dat hij niet zijn geloofwaardigheid tegenover partijgenoten en de 2,6 miljoen kiezers van 22 januari op het spel gaat zetten voor regeringsdeelname.

Concessies om alleen maar te mogen meedoen met de onderhandelingen, doet Bos daarom niet. „Ik laat me geen examen afnemen door het CDA. En ik ga zeker niet weggooien wat we de afgelopen maanden heel voorzichtig met elkaar aan herkenbaarheid hebben opgebouwd.” Hij voegde eraan toe dat de zetelverhouding tussen CDA (44) en PvdA (42) „geen van beide partijen het recht geeft de andere het vel over de neus te halen.”

Behalve voor de kabinetsformatie spant Bos zich momenteel erg in om de PvdA intern te veranderen. De PvdA-leider wil naar „een partij die nooit klaar is met vernieuwen.” De partij moet opener zijn dan vroeger, resultaten bieden aan burgers en naar hen luisteren. „Het vergt een Partij van de Arbeid die beseft dat haar geloofwaardigheid minstens zoveel in het Laakkwartier, de Geitenkamp en de Millinxbuurt wordt bepaald als op het Binnenhof.”

Bos wil voorkomen dat zijn partij terugvalt in oude fouten. Hij zei zaterdag beducht te zijn voor een herhaling van de jaren tachtig, toen de PvdA zich vernieuwde in de oppositie en vele rapporten schreef, maar schrok toen zij weer regeringsverantwoordelijkheid moest dragen.

Tijdens de partijbijeenkomst in Zwolle van het zogenoemde politiek forum, een soort denktank van de PvdA, werd verder vooral veel lof uitgesproken over de gevoerde verkiezingscampagne, waarin PvdA’ers stad en land afliepen om in contact te komen met de kiezer. Veel partijgenoten riepen zaterdag ertoe op deze strijd vol te houden in een soort permanente campagne. Alom werd gesteld dat het herwonnen vertrouwen in de PvdA nog broos is.

Opmerkelijk was dat de partij haar leider Bos geen lange boodschappenlijst meegaf voor de formatieonderhandelingen. In het verleden was het in de PvdA gewoonte dat partij en kamerfractie zich intensief en gedetailleerd bemoeiden met de formatie. Bos kreeg echter geen opdracht het JSF-contract open te breken, de koppeling lonen en uitkeringen in stand te houden of koste wat het kost een oorlog tegen Irak tegen te houden.

Onder de aanwezigen in Zwolle was ook voorzitter Leijnse van de HBO-raad, die PvdA-kandidaat is voor de Eerste Kamer. Bovendien geldt hij als de belangrijkste kandidaat om namens de PvdA als informateur op te treden tijdens de kabinetsformatie. Volgens sommigen zou hij daar deze week al mee kunnen starten als co-informateur naast de CDA’er Donner.