In december 2007 publiceert deze krant een paginagroot artikel over de dramatische situatie op de CNS in Wouterswoude. Het ene deel van de school­achterban haalt opgelucht adem omdat de diepgewortelde problemen eindelijk in de openbaarheid komen. Het andere deel verwijt deze krant sensatiejournalistiek.Feit is dat er anderhalf jaar later een uitnodiging vanuit Friesland komt om naar Wouterswoude af te reizen en opnieuw een artikel over de school te schrijven, „want er is veel veranderd en verbeterd.” Dat klinkt goed en kan andere scholen in vergelijkbare omstandigheden stimuleren om ook de schouders eronder te zetten.

Harde eisen

In de hal van de CNS hangen twaalf vellen, formaat A3, vol met prestatie-indicatoren. Een duur woord voor de harde eisen van de onderwijsinspectie om de Friese school uit het diepe dal te trekken waarin hij al jaren verkeert.

Een samenvatting van de eisen: bestuur en directie moeten zich professionaliseren, de school moet veilig worden, de kwaliteit van het onderwijs moet omhoog en probleemkinderen moeten meer aandacht krijgen. En dat alles moet gerealiseerd worden binnen van tevoren afgesproken termijnen. Zo niet, dan gaat de geldkraan dicht en kan de CNS zijn deuren sluiten.

Sinds de zomer van 2008 vechten bestuur én personeel voor verbetering onder leiding van interim-directeur Johan Verstappen uit Haren. Hij is de opvolger van directeur Tom Bakker, die door het bestuur wordt ontslagen nadat blijkt dat de titanenklus onder zijn leiding niet gaat lukken. Bij die constatering wil bestuursvoorzitter Geert Vellema het laten. „We gaan niks verkeerds over Bakker zeggen, we kijken vooruit.”

Excuus

Het bestuur steekt wel de hand in eigen boezem. Vellema: „Er is hier afgelopen jaren veel commotie geweest, vooral over de identiteit van de school. Het werd een richtingenstrijd tussen rechts en links genoemd. Het bestuur heeft daaraan meegedaan. Op ledenvergaderingen liepen de spanningen hoog op. Mensen reageerden verbitterd op elkaar. Al die commotie heeft de aandacht van het werkelijke probleem, de slechte kwaliteit van het onderwijs, afgeleid. Het bestuur heeft daar onvoldoende oog voor gehad. Daarvoor hebben wij op de laatste ledenvergadering, vlak voor de zomervakantie, onze verontschuldigingen aangeboden.”

Verstappen: „Dat excuus van het bestuur was nodig. Pas als je je onvolkomenheden hebt toegegeven, kun je er een punt achter zetten.” Hij bekent dat hij de klus op de CNS in Wouterswoude verre van makkelijk vond. „De opdracht van de inspectie was eigenlijk niet te vervullen. Dat we nu toch uit het diepe dal klimmen is allereerst te danken aan het personeel: een jong, dynamisch team met veel kwaliteit.”

Grensgeval

Op welk moment de extern deskundige moet aantreden om een organisatie uit het slop te trekken, is een lastige vraag, zegt Verstappen. „Komt hij te vroeg, dan willen mensen nog niet aan oplossingen werken, maar vechten ze door met elkaar. Komt hij te laat, dan is er geen oplossing meer mogelijk. Wouterswoude was een grensgeval; het had daar niet langer moeten duren, want de situatie was sterk gepolariseerd.”

De interimmer hamerde er vanaf het begin op dat bestuur, personeel en ouders moesten stoppen met het elkaar bevechten. „Mijn boodschap was: vechten brengt ons niet verder. Respect voor elkaar, dát is de basis voor het werken aan oplossingen. Op een gegeven moment drong dat besef door en kwam de weg vrij voor verandering en vernieuwing.”

Verstappen ging systematisch met de eisen van de inspectie aan de slag en schakelde daarbij een extern onderwijsadviseur en de eigen intern begeleider van de school in. „Met z’n drieën hebben we de onderwijskundige kar getrokken. Het bestuur was de hoofdlocomotief.”

Incidenten

De interim-directeur noemt enkele concrete actiepunten: „Het bestuur volgt een cursus professioneel besturen op afstand. Het personeel werkt aan een onderwijsaanbod dat recht doet aan alle leerlingen, ook de zorgkinderen, én aan een veilige school. Dat laatste houdt in dat alle incidenten tussen leerlingen worden gemeld en besproken op de teamvergadering. Verder is er een medezeggenschapsraad gekomen.”

Sommige maatregelen stuiten op weerstand, maar zijn nodig, aldus Verstappen. „Er was te weinig onderwijstijd ingeroosterd. De inspectie heeft daar terecht de vinger bij gelegd. We maken nu een inhaalslag. De kinderen in Wouterswoude hebben dit jaar één week minder vakantie dan andere kinderen.”

Lege kas

Hoewel er veel verbeterd is, is de strijd nog niet gestreden, benadrukt Verstappen. „De school moet op enig moment zonder externe adviseurs verder. Hoe zal dat gaan? Dat geldt ook voor het bestuur. Heeft dat na het volgen van de cursus voldoende kwaliteit in huis? Verder is de kas leeg, omdat de school de afgelopen jaren veel geld heeft uitgegeven aan externe ondersteuning. Er is zelfs een tekort van zo’n anderhalve ton. Door bemiddeling van de penningmeester heeft de Friesland Bank geld geleend, maar dat moet een keer terug.”

Voorzitter Vellema: „In het verleden, toen wij diep in de problemen zaten, heeft een woordvoerder van het ministerie van Onderwijs op een vergadering gezegd dat wij als school konden rekenen op extra financiële ondersteuning gezien de bijzondere omstandigheden. Die toezegging staat in de notulen en op een bandopname van de bewuste bijeenkomst. We hebben dat in een brief aan de staatssecretaris gememoreerd en wachten op een uitnodiging om naar Den Haag te komen. We nemen de slaapzakken mee en houden het ministerie aan zijn toezegging.”

Gebed

Verstappen heeft geregeld klussen in het onderwijs, maar Wouterswoude is zijn eerste reformatorische school. „Er gaat voor mij als katholiek een nieuwe wereld open. Overigens ervaar ik het als een pre dat ik niet tot een van de deelnemende kerken van de school behoor. Daardoor kan ik boven de partijen staan.”

Afgelopen week droeg Verstappen de leiding van de school over aan een nieuwe interimmer, Oetze Wiersma, kerkelijk behorend tot de PKN. Opnieuw een tijdelijke directeur en geen man uit eigen achterban, beaamt voorzitter Vellema. „We hebben ernaar gezocht, maar niet gevonden. Wie wil er directeur worden in zo’n uithoek van het land? Toch geloof ik dat we er ooit één zullen krijgen. Misschien is er meer gebed nodig, hoewel ik weet van mensen die voor deze school op hun knieën liggen.”

Turbulent

Thea Smit, moeder van drie kinderen op de CNS en lid van de medezeggenschapsraad, noemt de afgelopen jaren „een turbulente tijd.” „In het begin stond ik aan de kant van de ouders die in het openbaar kritiek uitten op het bestuur en de vorige directeur. Toen het bestuur aan de ouders tijd vroeg om de problemen op te lossen, heb ik me wat meer afzijdig gehouden. Andere ouders gingen wel door en haalden zelfs hun kinderen van school. Daar waren kennissen van mij bij. Dat heeft me verdriet gedaan.”

Aan de andere kant heeft ze begrip voor deze ouders. „Sommigen hebben zorgkinderen en die kregen op school niet de aandacht die ze nodig hadden. Ook voelden sommige ouders zich door de richtingenstrijd bekritiseerd in hun geloofsbeleving. Ze werden op het dorp gezien als rebellen en boosdoeners.”

Op de vraag of de medezeggenschapsraad kritisch is, antwoordt Smit resoluut: „Nou en of, want deze problemen willen we nooit meer.” Ze typeert de huidige situatie als „stabiel, hoopvol en positief.” „We hebben een goed team, moeten vooruitkijken en voelen ons tegelijk in alles afhankelijk van de Heere.”

Dat de problemen op de CNS zo konden escaleren dat mensen zelfs met elkaar op de vuist gingen, verklaart Smit voor een deel uit de volksaard. „Mensen in deze streek zijn snel emotioneel en boos. Velen zijn laag opgeleid: ze doen eerst en denken dan na.” Haar advies aan de school is serieus werk te blijven maken van de communicatie. „Op dat punt is er in het verleden veel misgegaan.”

Glimlach

Volgens Jacoba Brak, leerkracht van groep 4/5, is „de grote verandering” gekomen toen interim-directeur Verstappen binnenkwam. „Johan zegt met een glimlach waar het op staat en kiest altijd een positieve insteek. Het is een heel goede zet geweest om hem binnen te halen.”

Brak, die sinds september 2006 op de CNS werkt, heeft ondanks de problemen nooit serieus overwogen de school te verlaten. „Er waren veel dingen mis, zoals de sfeer in het team. Het werk werd soms onder je handen afgebroken. Toch bleef ik op de CNS, omdat de kinderen in de klas mij nodig hadden. Daar kon ik het werk doen waarvoor ik geroepen ben.”

Net als Smit is Brak hoopvol gestemd over de toekomst van de CNS. „We zijn bezig de problemen op een goede manier achter ons te laten. Belangrijk voor onze school is dat de ingezette veranderingen worden gewaarborgd voor de toekomst. Persoonlijk heb ik hier veel geleerd, vaak in een weg van pijn en moeite. Toch zeg ik dat de CNS Wouterswoude een leuke school is.”

De Inspectie van het Onderwijs beoordeelt de kwaliteit van basisscholen, middelbare scholen en scholen voor beroepsonderwijs. Scholen die goed presteren, krijgen minder bezoek van de inspectie, scholen die slecht presteren meer.

Als de inspectie het predicaat ”zeer zwak” uitdeelt, volgt er een bestuurlijk natraject. De school krijgt nog één kans om zijn leven te beteren. De inspectie maakt daarover harde afspraken die binnen een bepaalde tijd nagekomen moeten worden.

Als dit niet lukt, adviseert de inspectie de minister van Onderwijs om de geldkraan richting de desbetreffende school dicht te draaien. Feitelijk betekent dit dat de school de deuren moet sluiten. Dit komt in Nederland sporadisch voor.

Begin dit jaar beoordeelde de inspectie 108 basisscholen als zeer zwak. Dit aantal is al jaren ongeveer gelijk. De meeste zeer zwakke scholen slagen er binnen twee jaar in hun kwaliteit voldoende te verbeteren. Vaak zijn daar veranderingen in het bestuur, de directie of het personeel voor nodig.

De Christelijk Nationale School (CNS) in Wouterswoude komt in november 2005 onder verscherpt toezicht van de inspectie. Aanleiding zijn klachten van ouders over de kwaliteit van het onderwijs, de veiligheid op school en het functioneren van de directeur en het bestuur. De school krijgt twee jaar de tijd om orde op zaken te stellen.

Eind 2006 richten verontruste ouders zich met hun klachten tot de staatssecretaris van Onderwijs. Dit leidt ertoe dat de burgemeester van Dantumadeel, waar Wouterswoude onder valt, en de commissaris van de Koningin in Friesland aandringen op de vorming van een interim-bestuur dat de problemen moet oplossen. Dat bestuur komt er, maar treedt al snel weer af, omdat het geen kans ziet de noodzakelijke veranderingen door te voeren in samenwerking met de zittende directeur, Tom Bakker.

Verontruste ouders halen veertig kinderen van school en sturen deze naar de gereformeerde basisschool in Dokkum. Dwars door de kwestie heen speelt een al dan niet vermeende richtingenstrijd over de identiteit van de school; een deel van de ouders zou de school willen verlinksen.

In februari 2008 geeft de inspectie de CNS een laatste kans. Directeur Bakker vertrekt. Onder leiding van interim-directeur Johan Verstappen beginnen bestuur en personeel aan een verbeteringsoperatie. Op dit moment staat de school, die een kleine negentig leerlingen telt, niet meer onder curatele, maar kijkt de inspectie wel op afstand mee naar de ontwikkelingen.