Urenlang sprak politicoloog en freelance journaliste Bette Dam (1979) met de Afghaanse president Hamid Karzai. De gesprekken vormden mede de basis voor haar debuut ”Expeditite Uruzgan” dat gisteren in Amsterdam werd gepresenteerd. In het boek reconstrueert Dam hoe Hamid Karzai na de aanslagen van 11 september Uruzgan zuiverde van talibanstrijders en hoe de Amerikanen uiteindelijk Karzai in het zadel hielpen als president van Afghanistan.Hoe kwam je bij Karzai binnen?

„Ik ben een halfjaar aan het mailen geweest. Uiteindelijk ben ik gewoon naar het paleis in Kabul gestapt om een afspraak met zijn woordvoerder te maken. Daar kreeg ik te horen dat Karzai mijn vragen schriftelijk zou beantwoorden. Toen de president echter hoorde dat ik alle mannen had gesproken die hem destijds hadden geholpen, maakte hij alle tijd voor me vrij.”

Hoe zou je Karzai typeren?

„Hij is een aimabele man, charmant, hoewel hij je ook naar de mond praat. Hij is vooral erg slim en weet precies hoe het Afghaanse spel werkt.”

Hoe werkt dat spel dan?

„Dat kun je het beste omschrijven als ”legale achterkamertjespolitiek”.

Hamid Karzai speelt de hoofdrol in je boek en daarmee in de strijd om het ‘nieuwe Afghanistan’. Was er destijds iemand anders die de klus had kunen klaren?

„Op dat moment niet, denk ik. Natuurlijk waren er ook in die tijd veel sterke leiders. Maar in Afghanistan komt nooit de sterkste leider aan de macht. Er zijn simpelweg te veel mensen die zich met de gang van zaken bemoeien: de Oezbeken, de Tadzjieken, de Pashtun, ga zo maar door. Het gaat er dus uiteindelijk om dat er een goede concensuskandidaat uit de bus rolt. En dat is Karzai bij uitstek. Hij weet hoe het in Afghanistan werkt en spreekt ook nog eens vloeiend Engels.”

De Verenigde Staten zetten Karzai een paar maanden geleden publiekelijk in de hoek. Op 20 augustus kiezen de Afghanen een nieuwe president. Hoe schat je de politieke toekomst van Karzai in?

„Ik denk dat zijn politieke toekomst veilig is. Weliswaar heeft Amerika hem de les gelezen over een corruptieschandaal – dat overigens al veel langer speelde. Maar daar werd ook weer heel snel een punt achter gezet. Het probleem is dat er momenteel geen alternatief voor Karzai is. Washington kan geen instabiliteit en onzekerheid in Afghanistan gebruiken. Daarom laten ze Karzai zijn spel verder spelen – wat overigens in onze ogen vaak een vies spel is.”

In je boek beschrijf je de enorme complexiteit van de Afghaanse samenleving en bijbehorende machtsverhoudingen. Voeg daarbij het voortdurende geweld en de vraag rijst: wordt het ooit wat in Afghanistan?

„Ik geloof van wel. Het heeft mij veel tijd gekost om te begrijpen hoe Afghanistan nu precies in elkaar steekt. Het is een land dat van netwerken aan elkaar hangt. Je ziet ook dat als de ene partij aan de macht is, de andere partij in het verzet schiet. Zo is het al tientallen jaren lang gegaan. Het Westen zou intelligent genoeg moeten zijn om boven die partijen te gaan staan en mensen om de tafel te krijgen.

Dan moet je wel eerst goed weten waar je het over hebt, kennis van zaken hebben. Niet zoals de Amerikaanse speciale gezant voor Afghanistan Richard Holbrooke. Hij kwam in een Afghaanse gevangenis en sprak direct: I’m gonna change this (ik ga dit veranderen, red.). Maar hoe? Overigens doet Nederland dat in mijn ogen steeds beter. Er zijn meer burgers aan de leiding en er wordt minder met een militaire bril naar de situatie gekeken.”

Mede n.a.v. ”Expeditie Uruzgan – De weg van Hamid Karzai naar het paleis”, door Bette Dam; uitg. De Arbeiderspers, Amsterdam, 2009; ISBN 978 90 295 6721 3; 208 blz.; € 18,95.