De nek-aan-nekrace tussen Balkenende en Bos heeft zowel bij de kleine linkse als bij de kleine christelijke partijen stemmen weggezogen. Dat is de onvermijdelijke conclusie na de verkiezingsuitslag van woensdag. Verloor de SGP in vergelijking met 15 mei 2001 13.234 stemmen, de ChristenUnie had het nakijken bij maar liefst 36.259 kiezers die de vorige keer nog op Veling en de zijnen stemden.

Dat deze weglopers in overgrote meerderheid hun stem gaven aan Balkenende, is voor de Veenendaalse predikantsvrouw Hoek-van Kooten „voor honderd procent zeker.” Ze kan de keuze van deze orthodox-christelijke kiezers goed begrijpen. „Ze stonden voor het dilemma om óf de partij van hun voorkeur te stemmen, óf het CDA aan een meerderheid te helpen. Ze kozen voor het laatste. Gezien het krappe verschil in de einduitslag tussen Bos en Balkenende is de steun van voormalige ChristenUnie- en SGP-stemmers nog van belang geweest ook.”

Zelf heeft mevrouw Hoek, die vroeger op de kandidatenlijst van de RPF stond, ChristenUnie gestemd. „Maar ik ben er in feite toch dankbaar voor dat niet iedereen uit mijn omgeving dat gedaan heeft. We hebben gezien wat acht jaar paars ons gebracht heeft. Dan zie ik het als een wonder dat we nu waarschijnlijk weer een christelijke premier krijgen. Die zijn geloof ook niet onder stoelen of banken steekt. Wat dat betreft hadden we als christenen de moed een beetje opgegeven. In 1994 dachten we dat het met het CDA voorgoed voorbij was. En dan nu weer een premier die niet alleen een christelijke, maar zelfs een protestantse uitstraling heeft. Als je hem bezig ziet, denk je: Een ouderling, die zo kan aanschuiven in de kerkenraadsbank.”

De vraag of Balkenende de zo verfoeide ethische wetgeving van paars wel terug wil of kan draaien, speelt in de overwegingen van orthodoxe christenen wel een rol, maar geen doorslaggevende, denkt zij. „Hij heeft ook maar 87 dagen de tijd gehad. Paars kwam ook pas in het tweede kabinet-Kok met voorstellen als het homohuwelijk en de afschaffing van het bordeelverbod.”

Mevrouw Hoek heeft de zuigkracht van de CDA-lijsttrekker in haar omgeving duidelijk geproefd. „Ook bij SGP’ers. Mensen die hartelijk achter die partij staan, maar nu toch zeiden: Ik stel het landsbelang voorop.”

Diezelfde inschatting maakt ds. J. J. Tigchelaar, hervormd emeritus predikant in Putten. Tigchelaar zat een aantal jaren in het bestuur van het studiecentrum van de SGP en betuigde afgelopen zaterdag in deze krant nog zijn adhesie aan de staatkundig gereformeerden. „Er is zeker een aantal SGP’ers geweest dat gedacht heeft: De partij houdt haar twee zetels toch wel, maar of Balkenende premier wordt, is onzeker; ik geef mijn stem dus aan hem. Ik zou die mensen niet willen afkatten. Ik begrijp ze wel. De SGP is altijd bij uitstek een partij geweest die zich verantwoordelijk voelde voor het grotere geheel. SGP’ers die nu uit strategische overwegingen voor het CDA kozen, hebben hun stem tijdelijk uitgeleend. Zo moet je dat zien.”

De emeritus predikant maakt zijn opmerkingen overigens „met pijn in het hart.” „Zelf blijf ik vinden dat je moet stemmen op de partij waar je werkelijk voor gaat. Dat heb ik zondag ook nog met zoveel woorden in de prediking gezegd. Christen ben je in de kerk, maar ook in je gezin, op je werk, in de maatschappij. Op al die plaatsen moet je bijbelse keuzen maken.”

Voor de ChristenUnie ligt het volgens ds. Tigchelaar een slagje anders. „Daar is ook strategisch gestemd, maar ik durf niet te zeggen dat dát tijdelijk was. Die partij is er sinds de fusie van RPF en GPV toch niet echt in geslaagd haar achterban te binden. Het is een partij waarin de eenheid nog ontbreekt.”

Hoek-van Kooten ziet dat iets anders. „Als er in het geheel geen sprake is van een nek-aan-nekrace waarin het CDA betrokken is, zullen de meeste orthodoxe christenen weer ChristenUnie of SGP stemmen. Maar ik ben ervan overtuigd: zodra er in de toekomst weer een soortgelijk dilemma speelt, kiezen deze mensen weer voor het CDA.”

Ook ds. C. Harinck, predikant van de gereformeerde gemeente te Terneuzen en oud-hoofdbestuurslid van de SGP, merkt in zijn omgeving dat er een sterke verleiding is om CDA te stemmen. „Ik merk dat in gesprekken met mijn kleinkinderen, met catechisanten. Het zijn jongeren die zich gelukkig het meest thuisvoelen bij de SGP, maar die toch stellen: Zou het in dit geval nu niet het beste zijn op Balkenende te stemmen? Die is toch degelijk en gereformeerd? Wat voor deze jongeren ook meespeelt, is dat zij menen dat een kleine partij als de SGP relatief toch maar heel weinig bereikt.”

Zelf kijkt de predikant daar anders tegenaan. „Ik probeer de jonge mensen ervan te overtuigen dat zij het beslist verkeerd zien. De aanwezigheid van een zo sterk mogelijke SGP is in het parlement wel degelijk van belang. Dat vereist een overtuigd, principieel stemgedrag. Daarbij komt dat de kamerfractie het de laatste jaren heel goed doet.”

Ook wijst ds. Harinck erop dat we nog steeds maar af moeten wachten wat een persoon als Balkenende nu eigenlijk wil en kan bereiken. „Ik vrees dat mensen in hem nog wel eens teleurgesteld kunnen raken. De laakbare besluiten van paars wilde hij tot nu toe niet terugdraaien. En als hij nu al weer D66 durft noemen als mogelijke coalitiepartner, denk ik dat we van een volgend kabinet-Balkenende geen overspannen verwachtingen moeten hebben.”