Oud-CDA-kamerlid Hillen, tegenwoordig columnist voor het opinieblad Elsevier, pleit voor een informateur van CDA-huize die de verschillen tussen de partijen in kaart brengt. Op grond daarvan zal blijken welke regeringscoalitie mogelijk is.

„De PvdA is enorm gegroeid en daarom weer een factor van betekenis. Waar de partij inhoudelijk voor staat, is tijdens de campagne niet naar voren gekomen. Wat wil de PvdA nu precies? Lijsttrekker Bos is dicht tegen het CDA aangekropen, maar als vervolgens de rest van de fractie blijft vasthouden aan het verkiezingsprogramma, dan is de afstand tot het CDA erg groot. Dat zou in een coalitie wekelijks tot botsingen kunnen leiden”, zo laat Hillen vanuit zijn huis in Hilversum weten.

Wat zijn de belangrijkste struikelblokken?
„De economie stagneert. Dan moet je weten wat je economisch en sociaal wilt. De PvdA wil veel via de overheid regelen, het CDA veel minder. De PvdA wil weinig aan de WAO veranderen, het CDA veel meer. Als het gaat om de staatsfinanciën willen de sociaal-democraten schulden maken en daar voelen de christen-democraten niets voor.

Dan is er het punt van de internationale veiligheid. Ik weet niet of er een oorlog tegen Irak komt. De PvdA is daarin terughoudend en kruipt in de richting van Duitsland en Frankrijk. Het CDA zit meer op de lijn van de Amerikaanse regering.

Het is echt niet eenvoudig om op deze en andere punten tot overeenstemming te komen. Dat leidt tot langdurige en intensieve onderhandelingen.”

Dan kan het CDA toch beter in zee gaan met de VVD en er weer een derde coalitiepartner bij zoeken?
„Dat lijkt eenvoudig, maar dat is het niet. De grote vraag is namelijk wie een dergelijke coalitie zal willen en kunnen steunen.

ChristenUnie en SGP zijn te klein. Bovendien zullen deze partijen strenge voorwaarden stellen aan deelname. Ze zullen op ethische terreinen verbeteringen willen zien. Dat zal leiden aanvaringen met de VVD. Dat is dus geen optie.

D66 zou kunnen, maar deze partij heeft verloren. Deelname van deze partij is een optie die pas veel later in beeld komt. De partij heeft nog nooit samen met CDA en VVD geregeerd. De democraten beschouwen een dergelijke coalitie als centrumrechts waarin ze zelf een vreemde eend in de bijt zijn. Ook D66 wil zich dan onderscheiden. Ze zullen eisen gaan stellen en geen volgzame partner zijn. De partij zal ook geen voorstander zijn van evaluaties van abortus- en euthanasiewetgeving en van mogelijke aanscherpingen op deze terreinen. D66 ziet zich als een club van bevrijde mensen. Het CDA zit aan de andere kant van het spectrum.

We moeten toe naar een stabiele regering die de rit vier jaar zal uitzitten en de problemen waarvoor het land staat, voortvarend aanpakt.”

Kan dat met de LPF? Sinds de val van het kabinet is er geen ruzie meer gemaakt, zegt Herben. Bovendien heeft de partij loyaal meegewerkt aan de uitvoering van het strategisch regeerakkoord.
„Balkenende heeft daarvan niet ten onrechte gezegd dat het moeilijk is om met deze amateuristische partij, die er eigenlijk een zootje van heeft gemaakt, een stabiele coalitie te maken. Dat kan eigenlijk ook pas in beeld komen als alle andere coalitiemogelijkheden zijn uitgesloten. Het CDA heeft wel een lesje geleerd in de afgelopen maanden.

Nationaal en internationaal staat ons land voor een aantal problemen. Die kun je alleen goed aanpakken als je met partijen in zee gaat die in de regering en in de Kamer verantwoordelijkheid nemen.”

Nu rechtstreeks: of CDA/PvdA of CDA/VVD/LPF?
„Voor alle combinaties geldt dat het uiterste moet worden geprobeerd. De nieuwe combinatie zal alleen bestaansrecht hebben als is gebleken dat de betrokkenen door de pijngrens zijn gegaan om hun verantwoordelijkheid te nemen. Als dat niet gebeurt, zijn er over enkele jaren weer verkiezingen. Dit wordt een langdurige formatie. De kiezers moeten geduld hebben. De besprekingen zullen veel vragen van het verantwoordelijkheidsgevoel van de partijen. Ik durf echt niet te voorspellen welke coalitie we uiteindelijk krijgen.”