„Wij zijn bang ja”, zegt secretaris-generaal ds. Peter L. Tibi van de Sudanese Raad van Kerken. „De spanningen in het zuiden van Sudan nemen hand over hand toe. De vrees is dat het vredesakkoord zal mislukken.”Op steeds meer plaatsen in Zuid-Sudan is het onrustig. In de afgelopen maanden kwamen volgens VN-cijfers zeker duizend mensen om het leven bij gevechten tussen verschillende volkeren. Met name het Lou Nuervolk en de Murle bevechten elkaar op het hevigst. Duizenden mensen zijn op de vlucht geslagen.

Reden waarom de Amerikaanse regering deze week in Washington een topberaad organiseerde tussen afgevaardigden van de strijdende Sudanese partijen en vertegenwoordigers van twintig andere landen, waaronder Nederland. De internationale gemeenschap drong er bij de Sudanezen nog eens sterk op aan zich te houden aan de afspraken van het vredesakkoord.

Noord- en Zuid-Sudan sloten in 2005 vrede, na een strijd van 21 jaar die zo’n 1,5 miljoen levens eiste. Er kwam een regering van nationale eenheid bestaande uit de noordelijke regeringspartij NCP en de zuidelijke SPLM. Bovendien werd vastgesteld dat er in 2011 in Zuid-Sudan een referendum zou worden gehouden over onafhankelijkheid.

Van de euforie die er heerste na het akkoord, is ruim vier jaar later echter weinig meer over. „De mensen zijn opnieuw niet veilig en de regering is niet in staat hen te beschermen”, schetst Tibi de situatie. Vanuit het zuiden klinkt het verwijt dat het noorden wapens naar het zuiden smokkelt. Bovendien zou de NCP achter een recente afsplitsing van de SPLM zitten. De Zuid-Sudanese president Salva Kiir, die ook deel uitmaakt van de eenheidsregering in Khartoem, heeft al laten weten dat het zuiden klaar is om de oorlog te hervatten.

De toestand was voor ds. Tibi en twee andere kerkleiders uit Sudan reden naar Europa te reizen om de noodklok te luiden. Ze verbleven in Nederland op uitnodiging van ICCO, Cordaid en IKV PaxChristi. Daarvoor waren ze in Duitsland, Frankrijk en in Genève voor een onderhoud met de mensenrechtencommissie van de Verenigde Naties.

De anglicaanse bisschop Micah Laila Dawidi tikt met zijn vinger tegen het colablikje dat voor hem staat. „Dit is hier in Nederland heel normaal, maar bij ons in Zuid-Sudan is niets normaal. Er is honger, er zijn ziektes en we hebben nauwelijks scholen en ziekenhuizen”, zegt hij. Zijn presbyteriaanse collega Both Reth Luang knikt. „Sinds het einde van de oorlog is er nog weinig ten goede veranderd.”

De geestelijken hopen dat hun tournee iets uithaalt. „Alle internationale aandacht gaat naar Darfur, maar Darfur kan niet los gezien worden van de situatie in het zuiden”, zegt Tibi. De tribale strijd in het zuiden van Sudan eiste de laatste maanden ondertussen meer slachtoffers dan het conflict in Darfur. Boven-dien is het gevaar groot dat de onrust vanuit het zuiden overslaat naar de buurlanden.

De Sudanezen onderstrepen dan ook dat het voor de hele regio van belang is dat het vredesakkoord van 2005 volledig geïmplementeerd wordt. Op verschillende punten is er vooruitgang geboekt, maar belangrijke afspraken zijn nog steeds niet nagekomen.

Een belangrijke hindernis is de vastlegging van de grens tussen noord en zuid. Dat is met name een heikel punt omdat veel oliebronnen juist in de grensregio liggen. Volgende maand doet het Permanent Hof van Arbitrage in Den Haag uitspraak over de grenzen van de omstreden olie­regio Abyei. De strijdende partijen hebben deze week in Washington aangegeven de uitspraak van het hof te zullen respecteren, maar de Amerikaanse gezant voor Sudan, Scott Gration, was wel zo realistisch om te zeggen dat woorden in Washington nog niets zeggen over de praktijk in Sudan zelf.

Een ander belangrijk punt is dat er nog weinig terecht is gekomen van de registratie van de stemgerechtigden voor de nationale verkiezingen van april volgend jaar, die al twee maanden zijn uitgesteld. De SPLM accepteert de uitslag van een volkstelling niet die aangeeft dat de zuiderlingen maar 22 procent van de totale bevolking uitmaken. Volgens eigen tellingen moet dat minstens een derde zijn.

„Het grote achterliggende probleem is dat Sudan geen eenheid is”, stelt bisschop Dawidi. „Bij de onafhankelijkheid (van 1956, MW) is nooit aangegeven wat voor eenheid we eigenlijk vormen. Zijn we een islamitisch of christelijk land, Arabisch of Afrikaans? Hoe verhouden de verschillende groepen zich?”

De kerken willen zich echter inzetten de tegenstellingen zo veel mogelijk te overwinnen. Ds. Luang: „We moeten voor alles zien te voorkomen dat er weer oorlog komt.” Daarom is de kerk in het zuiden actief om verschillende volkeren met elkaar te verzoenen en licht ze de gemeenteleden voor over het vredesakkoord en de implicaties daarvan. Ook in de aanloop naar 2005 heeft de kerk veel geïnvesteerd in het op gang brengen van het gesprek.

Tibi: „We doen wat we kunnen, maar alleen redden we het niet. Daarom roepen we de internationale gemeenschap op meer druk uit te oefenen op de regeringen in Zuid- en Noord-Sudan.”