„Niet meer dan dat”, zei dr. A. J. Plaisier, scriba van de Protestantse Kerk in Nederland (PKN), woensdag tijdens een bijeenkomst met de pers in het Protestants Landelijk Dienstencentrum in Utrecht. „Maar in elk geval erkent hij dat er een Palestijnse staat moet komen.”Wat de scriba betreft, is het „te hopen dat er aan beide zijden politieke leiders opstaan met moed en durf, die in staat zijn tot verrassende doorbraken. Want de tijdbom tikt door. Al gebeuren er ook dingen waar je blij mee kunt zijn. Obama’s rede in Egypte, bijvoorbeeld, is positief ontvangen.”

Kom en zie

Dr. Plaisier maakte van 6 tot 14 juni, samen met onder anderen ds. A. W. van der Plas van Kerk in Actie, een „oriënterende” reis naar Israël en de „bezette gebieden.” Hij deed dit op uitnodiging van zeven Palestijnse kerkleiders die vorig jaar in Nederland op bezoek waren. „Zij zeiden: „Kom en zie, en hoor, wat wij als Palestijnse christenen meemaken. Ik ben graag op die uitnodiging ingegaan.” Woensdagmorgen gaf hij een impressie van zijn reis.

Het was zijn eerste bezoek aan het Midden-Oosten, afgezien van een reis die hij 28 jaar geleden als student naar Israël maakte. „Daar is toch veel van weggezakt. De situatie is nu ook totaal anders.”

Het programma dat de PKN-scriba vorige week volgde, was voor een deel samengesteld door Aprodev, een vereniging van 17 christelijke ontwikkelingsorganisaties in Europa (waaronder Kerk in Actie), nauw verbonden met de Wereldraad van Kerken. Hij bezocht Israël en de „bezette gebieden” –Gaza en de Westelijke Jordaanoever– en sprak met Palestijnse christenen en vertegenwoordigers van het jodendom „in zijn veelkleurigheid” (onder meer de Rabbies for Human Rights), alsook met Nederlanders als Meta Floor (Sabeel), Kees-Jan Rodenburg (Centrum voor Israëlstudies) en het predikantenechtpaar Frans en Annemarie van der Sar-Van Andel (Nes Ammim).

„Het is een hele ervaring geweest”, aldus dr. Plaisier. „Ik ben lijfelijk geconfronteerd met Israël, met het Joodse volk, dat daar woont in dat reepje land langs de Middellandse Zee. Eeuwenlang heeft dat volk in de diaspora geleefd. De staat Israël is een antwoord op de Holocaust.”

In het ontstaan van de staat Israël, in 1948, is de trouw van God aan Israël te zien, zei de scriba. „En het zou een ramp zijn voor het Joodse volk als Israël opnieuw ten onder zou gaan. Israël voelt zich nog steeds bedreigd. Het antisemitisme is niet dood, en Iran is voor Israël een regelrechte dreiging.”

Tegelijk, zo merkte hij op, „is duidelijk dat een preoccupatie met de eigen veiligheid ook kan leiden tot een politiek die onrecht veroorzaakt. Israël is nu ook bezetter, en dat leidt gemakkelijk tot mechanismen die de morele integriteit ondergraven. De omstandigheden in Gaza, in de Westbank, zijn schrijnend. En ik kan me voorstellen dat Israël soms denkt: waarom houdt de wereld ons steeds weer morele standaarden voor waar niemand zich helemaal aan houdt? Waarom wordt elke misstap van ons zo uitvoerig belicht? Maar een houding van „Ze moeten ons ook altijd hebben” kan tot een Calimero-effect leiden – en dat heeft nog nooit iets positiefs opgeleverd.”

Christenen

De Palestijnse christenheid vormt een minderheid die steeds verder slinkt, moest dr. Plaisier vaststellen. „Met name jonge mensen trekken weg.”

Toch is juist de presentie van christenen in Israël en de Palestijnse gebieden van groot belang, aldus de scriba. „Zij zijn in staat om bruggen te bouwen, als derde partij. En ik vind dat we hen daarin moeten steunen.”

Dat laatste geldt volgens hem ook voor allerlei pogingen om de dialoog tussen Joden en Palestijnen te bevorderen en te streven naar vrede. „We zien twee volken die beide getraumatiseerd zijn. Het gevaar is dat die twee trauma’s elkaar alleen maar bevestigen. Palestijnen, ook de christenen, hebben 1948 en 1967 als een ramp ervaren – en dat is niet uit de lucht gegrepen. Alle pogingen die worden ondernomen om bruggen te bouwen, moeten we daarom steunen. Ook omdat ik blijf geloven dat de meerderheid van het Joodse en van het Palestijnse volk niets liever wil dan vrede.”

„Hete hangijzers” zijn volgens dr. Plaisier „de settlements, het recht tot terugkeer van de vluchtelingen en de status van Jeruzalem. Deze problemen zullen moeten worden opgelost, hoe moeilijk ze ook zijn. In ieder geval zal de nederzettingenpolitiek moeten worden herzien.”

Afgelopen zaterdag woonde dr. Plaisier een bijeenkomst bij van Palestijnse christelijke leiders en de vroegere Amerikaanse president Jimmy Carter. „Zij pleiten voor een tweestatenoplossing. Waarbij zij zeiden: zo’n Palestijnse staat moet wel levensvatbaar zijn, moet democratisch zijn en niet gebaseerd zijn op religie, ook niet op de sharia. Ik vind dat wij deze Palestijnse leiders daarin moeten steunen.”

Vorig jaar aanvaardde de synode van de Protestantse Kerk de zogenoemde IP-nota, waarin zij uitspreekt zich niet alleen onopgeefbaar verbonden te weten met het Joodse volk, maar zich ook solidair verklaarde met de Palestijnen. Hoe staat dr. Plaisier hier na zijn reis in? „Wat je in elk geval steeds weer merkt, is dat de positie van de Protestantse Kerk heel moeilijk uit te leggen is.” Hij merkte dat bijvoorbeeld toen hij een bezoek bracht aan het Sabeel Center voor Palestijnse (bevrijdings)theologie in Jeruzalem. „Vaak wordt gedacht dat „onopgeefbaar verbonden” zijn met het Joodse volk betekent dat je alles goed vindt wat Israël doet. Die barrière moet je dan eerst slechten: er staat meer in onze nota: we weten ons ook solidair met het Palestijnse volk.”

Blijft dr. Plaisier daarnaast toch zeggen dat de Protestantse Kerk zich „onopgeefbaar verbonden” weet met het Joodse volk? „Ja, dat zeg ik nog steeds. Ook omdat het niet eens direct om ónze trouw ten opzichte van dit volk gaat. Gód blijft trouw aan het Joodse volk.”

De scriba van de Protestantse Kerk had woensdag ook nog een aanbeveling voor minister Verhagen van Buitenlandse Zaken. „We adviseren hem om bij zijn eerstvolgende bezoek aan Israël tijd in te ruimen voor gesprekken met vertegenwoordigers van de kerken en christelijke gemeenten, zoals hij dat bij hun bezoek aan Nederland in 2008 heeft toegezegd.”

pkn.nl voor de volledige „impressies” van dr. Plaisier.