Sinds dinsdagavond was de druk op het CDA, de PvdA en de ChristenUnie opgevoerd om een uitweg te vinden voor de bekende onvrede bij de PvdA over de aankoop van twee JSF-testtoestellen. Het was geen toneelspel, zeggen ingewijden, „het ging hard tegen hard.”De dreiging van een crisis hangt vanaf dinsdagochtend serieus boven het Binnenhof. PvdA-fractieleider Hamer maakt dan bekend dat haar fractie „buitengewoon kritisch” was en blijft over het plan van staatssecretaris De Vries (Defensie). Hij wil twee testvliegtuigen aankopen zodat luchtmachtpersoneel vanaf 2011 kan beginnen aan de opleiding.

De PvdA vindt dat er te weinig zicht is op de kosten. Ook de ChristenUnie hikt daar tegenaan. Kamerlid Voordewind stelt voor eerst één testtoestel te kopen, voor ruim 113 miljoen euro, en in 2010 pas over het tweede te besluiten.

Voorafgaand aan het debat van woensdag is koortsachtig overleg met de onwillige PvdA, maar het leidt alleen maar tot een verharding, stellen ingewijden. Staatssecretaris Timmermans praat als vervanger van PvdA-leider Bos in op Hamer en fractiespecialist Eijsink. Maar die willen absoluut niet kopen en elke suggestie in die richting vermijden. De sociaaldemocraten willen hooguit huren, bijvoorbeeld vlieguren. Maar De Vries wijst dat na een laatste dubbelcheck bij producent Lockheed Martin van de hand.

Ingewijden zijn verrast door de felheid waarmee de PvdA het debat ingaat, wat leidt tot irritatie bij de staatssecretaris. Zijn mededeling dat een testvliegtuig geen definitieve keuze voor de JSF is, zoals onder meer de PvdA meent, landt niet bij de PvdA. Eijsink reageert evenmin op de optie dat de Amerikanen het eerste toestel terugkopen als Nederland later alsnog geen tweede toestel wenst. Het risico van 20 miljoen euro boete is laag, houdt De Vries voor. Een echte clash komt in zicht. De PvdA is boos op De Vries, omdat hij niet steviger achter de huuroptie aangaat. De Vries is boos, omdat de PvdA nergens op ingaat.

De fractieleiders Van Geel (CDA), Slob (ChristenUnie) en Hamer komen halverwege de donderdagmiddag heimelijk samen op het departement van De Vries. Een nieuw voorstel ligt op tafel. Er staat dan geen datum meer in een voor een definitief besluit voor de aanschaf van de JSF, wat in het regeerakkoord in het jaar 2010 was bepaald. Toch wil de PvdA het woord kopen eruit. Het CDA is het bijna echt beu. De ChristenUnie stelt voor de woorden kopen en huren te vervangen door investeren.

Uiteindelijk gaat iedereen akkoord, inclusief De Vries, die direct naar het Torentje loop om de premier in te lichten. Het is hem erom te doen nu verder te gaan met de testfase. Naast het koopcontract komt een ’sideletter’, waarin staat dat Nederland alsnog kan afzien van de koop van het bestelde en al aanbetaalde testvliegtuig.

Een uur later kan de coalitie verder en laat ze de oppositie in verwarring achter.