Het CBS noemt 2002 het slechtste beursjaar sinds de Tweede Wereldoorlog. Beleggers schoten er gemiddeld in totaal 32,8 procent bij in. Daarbij gaat het om negatieve koersresultaten inclusief uitgekeerde dividenden. Exclusief dividendbetalingen bedroeg de koersdaling gemiddeld 34,7 procent. Hiermee is het vorige recordverlies van de Amsterdamse effectenbeurs uit de boeken. Dat was in 1974 rond de oliecrisis, toen de koersen met gemiddeld 26,9 procent kelderden. Amsterdam deed het in 2002 nog wat slechter dan het wereldgemiddelde. De MSCI-wereldherbeleggingsindex, vaak als ijkpunt gebruikt, daalde in euro’s met 31,7 procent.

Robeco-topman Van Duijn, befaamd als het gaat om het oplepelen en interpreteren van statistische data, stuurde dinsdag opwekkender nieuws de wereld in. Volgens hem was het omslagpunt op de aandelenmarkten op 10 oktober vorig jaar een feit. „Dat was een mooie dag voor de belegger. Wij zijn direct vol ingestapt.” Robeco beheert een belegd vermogen van ongeveer 100 miljard euro.

Vorig jaar ging er bij de vermogensbeheerder nog ruim 16,5 miljard euro aan ingelegd geld verloren als gevolg van koers- en valutadalingen. Volgens Van Duijn was 2002 een „absoluut rampjaar, vol diepe teleurstellingen.” De beleggingsgoeroe erkent dat hij er in juli van dat jaar volledig naast zat door ook toen het herstel aan te kondigen. „In augustus ging het weer helemaal de verkeerde kant op.”

In totaal verloren beleggers in Nederland vorig jaar maar liefst 190 miljard euro. Het Damrak liet voor het derde achtereenvolgende jaar lagere koersgemiddelden zien. In 2000 zakte de CBS-koersindex al met 3,9 procent, in 2001 met 21,1 procent. De laatste keer dat de koersen van Nederlandse aandelen drie jaar op rij daalden, was in 1969-1971, maar de schade was toen veel beperkter.

De koersdaling in de laatste drie jaar benadert de omvang van de koersval op de beurzen in de beruchte jaren twintig en dertig van de vorige eeuw. In 1920-1922 gingen de noteringen in Amsterdam met 54 procent omlaag. Absoluut dieptepunt vormden de jaren 1929-1932 met vier dalingen achter elkaar. De aandelen in Amsterdam verloren in deze crisisjaren 64 procent van hun waarde.

Een goed alternatief voor de aandelen bleken vorig jaar vastgoed en obligaties. Vastgoedfondsen die direct beleggen in kantoren, huizen en winkelcentra boekten een rendement van 16 procent. Het rendement op obligaties bedroeg 8,7 procent.

Het vertrouwen onder aandeelhouders is nog steeds niet bijster groot. Dat negatieve sentiment betitelt Van Duijn van Robeco echter als „zeer prettig.” In zijn beleving kan het vanaf nu eigenlijk alleen nog maar meevallen. „De koersen zijn vorig jaar met ruim 30 procent gedaald en we zijn weer een jaar dichter bij koersherstel. Ik ben optimistisch.”

Er zijn verschillende factoren waarop het hoofd beleggingen van Robeco zijn vertrouwen baseert. Zo zijn de economische groeiprognoses in de Verenigde Staten de afgelopen kwartalen telkens naar boven toe bijgesteld. Vorig jaar is de groei naar verwachting uitgekomen op 2,5 tot 3 procent. Het aantal orders dat Amerikaanse bedrijven binnenhalen zit in een sterk opgaande lijn. „Het is de grootste stijging sinds 1980.”

Verder hebben de voorraadinvesteringen de afgelopen tijd „een ongekende daling” laten zien. Die trend lijkt doorbroken, aldus Van Duijn. „En een draai in de conjunctuur komt bijna altijd vanuit de voorraden.” Voor Europa houdt hij voorlopig nog een slag om de arm. De arbeidsproductiviteit en de beroepsbevolking groeien langzamer dan in de VS. „Gemiddeld genomen loopt de Europese conjunctuur een halfjaar achter op de Amerikaanse.”

Beleggers kunnen hun sombere bril wat Van Duijn betreft nu al afzetten. Zo is het nog maar zelden voorgekomen dat de rente drie achtereenvolgende jaren is gedaald zonder dat de aandelenkoersen daarvan profiteerden. „Er zijn op dit moment heel wat goedkope aandelen te krijgen van goede bedrijven.” Het echte herstel zal moeten worden gedreven door winstherstel en betere afzetcijfers van ondernemingen, „veel meer dan vanuit verbeterende consumentenbestedingen.”

Een dreigende oorlog in Irak kan volgens Van Duijn roet in het eten gooien als dat een „lang slepende kwestie” wordt. „Dat maakt mensen onzeker.” Een korte operatie, zoals tijdens de vorige Golfoorlog, zou echter wel eens voor een versnelde opleving van de Amerikaanse economie kunnen zorgen. „Daar profiteert Europa dan van.”

De Robeco-topman zegt signalen te hebben dat beheerders van pensioenfondsen weer graag in aandelen zouden willen beleggen. „De fondsen hebben een beroerde tijd achter de rug. Een beursrally in het voorjaar zou wel eens door die instellingen kunnen worden gedragen.” Met de huidige stand van de rente op staatsobligaties (rond de 4 procent) voldoen pensioenbeheerders namelijk lang niet aan de rendementseis van 7 procent. „Waarmee zou je nu de komende jaren meer kunnen verdienen? Met aandelen, zou ik zeggen.”