Bij het eerste ontwerp van de tuin was de 400 jaar geleden overleden Carolus Clusius (1526-1609) betrokken. Deze Fransman zette zich met hart en ziel in voor de eerste academische tuin in Nederland. Donderdag werd in de universiteitsbibliotheek van Leiden een tentoonstelling van zijn werk geopend.Clusius was in 1594 de juiste persoon op de juiste plaats. Hij studeerde rechten en medicijnen, maar was veel meer geïnteresseerd in botanie. Voor die tak van sport reisde hij stad en land af. Zeldzame exotische planten kwamen in zijn bezit. De Leidse universiteit toonde interesse en in 1594 werd Clusius de eerste prefect van de hortus.

Dure bollen

Een schets uit 1610 waarop de plantennamen per bed zijn aangegeven, toont hoe de tuin er toen uit zag. In het midden van de voortuin stond een prieeltje. Rond de tulpenbedden stonden hekken om de toen zeer kostbare bloemen te beschermen tegen grijpgrage handen.

Het ontwerp van Clusius ging in de loop van de jaren verloren. Iedere prefect wilde zijn stempel drukken op de botanische tuin. In 1933 kwam er een kentering; botanici vonden dat Clusius zijn sporen had verdiend. De oude voortuin moest weer hetzelfde interieur als destijds krijgen.

Dit voornemen stuitte echter op tal van bezwaren. In het midden van de voortuin stond een rode beuk uit 1819. Dit was een uniek exemplaar dat niet zomaar gekapt mocht worden. De universiteit van Leiden bood daarom de hortus een besloten tuin aan waarin de tuin van Clusius werd gereconstrueerd.

De Clusiustuin buiten de hortus was voor Gerda van Huffelen, collectiebeheerster van de botanische tuin, een doorn in het oog. „Het is toch onbestaanbaar dat een tuin die gewijd is aan de grondlegger van de hortus niet eens op het terrein zelf ligt?” roept ze uit.

Toen in 1987 de rode beuk door ouderdom en bomenziekten bezweek, zag Van Huffelen haar kans schoon en schetste ze de eerste ontwerpen voor een Clusiustuin in de hortus. In 2009 is het eindelijk zover en komt de Clusiustuin weer op zijn oude plaats.

In de afgelopen weken namen bouwlieden de Hortus flink op de schop. De grote taxus die in het midden van de voortuin stond, heeft een plekje linksachter gekregen. In het midden van de tuin is het prieeltje dat er in Clusius’ tijd al stond vast neergezet. Volgende week zullen hoveniers de plantjes vanuit de tuin buiten de Hortus naar de voortuin dragen.

Bijenkorven

Clusius had een zwak voor bijen. Hij schreef zelfs een heel boekwerk vol „over de byen en haren wonderlijcken oorspronck/ natuer/ crachtige/ ongehoorde ende seltsame wercken.” Uit de titel van het boekwerkje komt de verwondering van de reislustige botanicus naar voren. De eerste druk ligt in een vitrine van de universiteitsbibliotheek en maakt deel uit van de tentoonstelling.

Onder het glas van de vitrines liggen ook oude platen van tulpen, nauwkeurig getekend. Dankzij Clusius werden deze bloemen uit het Ottomaanse rijk verspreid door heel Europa. Hij stuurde ze in pakketten door naar vrienden en schreef er instructies voor het kweken bij.

Uit de correspondentie van Clusius wordt veel duidelijk over de kennis die er toen was van de plantenwereld. Universiteit Leiden zette de brieven op internet, maar de authentieke exemplaren, duizendmaal mooier om te zien, liggen in de universiteitsbibliotheek.