Het staatshoofd heeft een „volstrekt uitlegbare rol”, zo verklaarde Bos vrijdag tijdens de wekelijkse persconferentie na afloop van het kabinetsberaad.De bewindsman reageerde daarmee op de commotie die is ontstaan naar aanleiding van een uitzending van het KRO-tv-programma Reporter van morgen. Daarin vertelt een aantal oud-bewindslieden dat de koningin soms lobbyt om mensen op een belangrijke post te krijgen.

Bos begrijpt de ophef niet. Volgens hem is het heel gebruikelijk dat het staatshoofd adviezen geeft aan bewindslieden. „Anders zouden de gesprekken met hare majesteit niet veel inhouden”, aldus de vicepremier.

Volgens hem moet het echter volstrekt helder zijn dat de minister of staatssecretaris de politieke verantwoordelijkheid draagt voor de benoeming. „Hij of zij kan zich niet beroepen op enigerlei advies van het staatshoofd – als dat het geval zou zijn”, aldus Bos. Desgevraagd verklaarde de vicepremier dat de koningin hem nog nooit van een advies heeft voorzien voor de benoeming van een topfunctionaris.

Het is bekend dat de koningin ook in beleidsmatige zaken ministers adviezen geeft. In de jaren negentig van de vorige eeuw heeft ze zich onder meer sterk gemaakt voor palliatieve zorg. De toenmalige minister voor Volksgezondheid, Borst (D66), voelde niets voor extra aandacht en geld voor zorg in de laatste levensfase, maar onder druk van de koningin heeft ze dit toch gestimuleerd.

Adviezen

In het tv-programma Reporter dat zondag wordt uitgezonden vertellen de oud-bewindslieden Koning, Bot en Kooijmans over de adviezen die de koningin gaf in de afgelopen decennia. Koningin Beatrix zou destijds bij de toenmalige premier, Lubbers, met succes hebben gepleit voor de benoeming van oud-staatssecretaris Koning (VVD) tot president van de Algemene Rekenkamer in 1991. Daarmee werd Stuiveling (D66) gepasseerd.

De democrate kwam in 1999 op-nieuw in beeld als opvolger van Koning. De vorstin had toen alsfavoriet de CDA’er Havermans. Maar de toenmalige ministervan Binnenlandse Zaken, PvdA’erPeper, zette de benoeming van Stuiveling door. De vorstin deed er niet moeilijk over. „De majesteit kent haar plaats.”