Het ging om de tweede groep voorstellen, nadat in juli al zes ontwerpen waren gepresenteerd. Die werden echter na massale kritiek afgekeurd. „Gebrek aan fantasie”, was toen een veelgehoorde klacht. Dat geldt beslist niet voor sommige van de nieuwe ontwerpen, met tuinen, restaurants, werkruimte en winkels soms honderden meters boven de grond.

„De hier gepresenteerde ontwerpen vertegenwoordigen diep doordachte ontwerpen, zij het zeer verschillend, zoals wij allen zeer verschillend reageerden op het drama van de 11e september”, aldus John Whitehead, hoofd van de zogeheten Lower Manhattan Development Corporation (LMDC), die de wederopbouw van Ground Zero coördineert.

In de nieuwe ontwerpen wordt meer ruimte vrijgemaakt voor herdenkingsplaatsen, dit op nadrukkelijk verzoek van de nabestaanden van de 2800 slachtoffers van de aanslagen in New York. In het ontwerp van Richard Meier en Peter Eisenman zou een deel van het ”memorial” zelfs in de rivier de Hudson drijven. Verder is er prominent voorzien in een transportcentrum waar bussen, treinen en de ondergrondse samenkomen.

„Het is duidelijk dat deze nieuwe ontwerpen veel meer dan de oude voorstellen rekening houden met de tragiek van de septemberaanslagen en ook veel meer fantasie vertonen voor wat betreft de toekomstige ontwikkeling van New Yorks financiële district”, zo meende Nikki Stern, die op 11 september vorig jaar haar man verloor.

Vier van de ontwerpen voorzien in de bouw van constructies of torens die de hoogste ter wereld zouden worden, ver uitstijgend boven het niveau van de twee verwoeste torens van het WTC. De gepresenteerde voorstellen zijn algemene ontwerpen, die nog niet in detail aangeven hoeveel ruimte beschikbaar komt voor kantoren, winkels of hotels.

„Een kathedraal met spelonken”, zegt architecte Caroline Bos over het ontwerp van United Architects van onder anderen haar man Ben van Berkel, gemaakt voor Ground Zero. Samen met zijn buitenlandse collega’s presenteerde hij woensdag het plan aan de opdrachtgever. United Towers is het idee van een groep vrienden: UN Studio in Amsterdam, Foreign Office Architects uit Londen, Greg Lynn FORM uit Los Angeles, Imaginary Forces uit New York, Kevin Kennon Architect uit New York en Reiser + Umemoto, RUR architecture P.C. uit New York.

Of Van Berkel en de zijnen het ontwerp ook mogen uitvoeren is afhankelijk van de publieke discussie die nu volgt. Als United Architects wint, zet het als het ware een nieuw stadscentrum neer, waar weliswaar geen mensen wonen, maar waar wel altijd mensen zijn. Voor alle sectoren, zoals theater, winkels, kantoren en sportcentra, is er ruimte. Het complex moet 490 meter hoog worden, zo’n 70 meter hoger dan de Twin Towers. Dat de ontwerpers daarmee de herrijzenis van Amerika zouden uitbeelden door tegenover de terroristen een nog grotere Goliath neer te zetten, vindt Bos te banaal. Wel zijn er allerlei extra voorzieningen getroffen voor de veiligheid, zoals 43 vluchtplateaus.

United Towers is volgens Bos een totaalvisie, waarin de skyline van New York wordt hersteld, maar ook rekening wordt gehouden met de plaats als gedenkplek van de ramp die zich 11 september 2001 voltrok. „Een van de eisen aan de ontwerpen was om niet te bouwen op de plaatsen waar de Twin Towers stonden. Wij hebben daarom gekozen voor een wand van verschillende gebouwen die met elkaar zijn verbonden; die als een hand om de memorial staat.” Opvallend is de diamantstructuur van de gebouwen. Waar de Twin Towers twee strakke pilaren vormden, zijn de United Towers grilliger van vorm.

„Hiermee tonen we de levendigheid van het gebouw voor de omgeving.” Het is diezelfde hoekigheid die ook zichtbaar is in Van Berkels Erasmusbrug, in Rotterdam ook wel het damesbeen genoemd.

De LMDC, de eigenaar van het WTC-complex, de Port Authority of New York and New Jersey, de staat New York en de stad New York plannen nu hoorzittingen voor verder overleg over de herbouw van het WTC, die New Yorks burgemeester Michael Bloomberg wil koppelen aan een renovatie van de hele zuidpunt van het eiland Manhattan. Definitieve plannen zouden volgens John Whitehead eind januari of begin februari afgerond moeten kunnen worden.