Het NMI heeft onlangs een cd uitgebracht waarop twee pianoconcerten van deze begaafde Oekraïner staan. Het tweede (linkerhand)concert schreef hij in 1922-’23 voor Paul Wittgenstein, die in de oorlog zijn rechterarm verloor. Bortkiewicz past daarmee in het rijtje van Ravel, Hindemith en Prokofiev, die ook zo’n opdracht kregen. Dat zegt iets over zijn toenmalige status. Wittgenstein beschouwde dit concert als zijn persoonlijke eigendom, zodat het niet mocht worden uitgegeven of door anderen gespeeld. Zelf waardeerde hij het bijzonder en speelde het vaak. Het is onlangs eindelijk vrijgegeven.Het is een overrompelend werk. De introductie pakt meteen door een Straussachtige toonladder en een chromatisch dalend motief, gespeeld door het volle orkest. Pas na anderhalve minuut mag, aanvankelijk bescheiden, de solist ook meedoen, maar die komt verderop in het concert helemaal aan zijn trekken.

Het derde concert begint juist heel zacht en laag. Geen wonder: de ondertitel van het concert luidt ”per aspera ad astra”, langs moeilijkheden naar de sterren. Gaandeweg wordt de sfeer steeds meer stralend en triomferend.

Beide concerten zijn in de goede zin romantisch. De orkestpartij is royaal uitgewerkt, en de pianopartij vraagt alles van de solist. Bortkiewicz kon kennelijk niet alleen met salonstukken overweg, maar ook met het grote symfonische gebaar.

De jonge Roemeen Stefan Doniga heeft er zijn hand(en) vol aan, maar weet deze werken overtuigend voor het voetlicht te brengen. Hij wordt daarin prima bijgestaan door orkest en dirigent. Opname en booklet zijn gewoon goed. Kortom: verras uzelf eens met stukken die niemand kent.

N.a.v. ”Bortkiewicz - Piano Concertos 2 & 3 - Stefan Doniga, piano; Janacek Philharmonic Orchestra o.l.v. David Porcelijn”; Nederlands Muziek Instituut (NMI C13172); bestellen: www.nederlandsmuziekinstituut.nl.

Kees Jansen

PsalmenProject
Het Geneefs Psalter blijft een muzikaal monument van de eerste orde, dat muzikaal velen in de loop der eeuwen geïnspireerd heeft en geestelijk velen tot zegen geweest is geweest. Het is dan ook een mooi initiatief van het PsalmenProject om alle 150 psalmen in ritmisch gezongen samenzang op te nemen. Belangrijk is daarbij ook dat voor de begeleiding organisten zijn uitgenodigd die iets kunnen toevoegen aan de samenzang. Op deze eerste cd worden de zangers begeleid door Gerben Mourik, op de tweede speelt Dick Sanderman, op de derde Peter Sneep.

Mourik bespeelt het orgel van de Grote Kerk in Dordrecht. In het booklet legt hij uit: „Ik heb ervoor gekozen om de zettingen in een romantisch idioom te houden, ongeacht de stijl van het voorspel. Dit omdat deze stijl het beste aansluit bij het orgel en (…) op deze manier kun je naar mijn mening het beste de gemeentezang sturen.” Uiteraard kan zo’n keuze discussie oproepen, bijvoorbeeld of voorspel en begeleiding niet wat meer op elkaar aan moeten sluiten. In ieder geval zijn de voorspelen op deze cd bijna allemaal interessant en de begeleidingen veelal inspirerend.

Zo klinkt bij Psalm 23 een ingetogen inleiding in een gematigd modern idioom, terwijl Psalm 33 wordt voorbereid met een vrolijk toccata-achtig voorspel met mooie echo-effecten. De melodie van Psalm 41 levert blijkbaar meer inspiratie voor een breed gespeeld preludium dat doet denken aan Mendelssohns orgelwerken. Kortom: variatie genoeg.

Variatie is er ook in de teksten, die uit zowel de berijming van 1773 als die van 1968 gekozen zijn. De keuze voor de een of de andere berijming wordt echter niet gemotiveerd. Het is duidelijk te horen dat de ene psalm (33 bijvoorbeeld) bekender is dan de andere (41), maar in het algemeen volgen de zangers keurig de organist. Voor wie van samenzang houdt, is dit een mooie opname.

N.a.v. ”Samenzang & Improvisaties - PsalmenProject 1 - Gerben Mourik - Grote Kerk, Dordrecht”; JLCD130; € 17,95; bestellen: www.psalmenproject.nl.

Drs. H. Vermeulen

Alexandre Guilmant
Herman van Vliet begon in 2005 alle 66 ”Pièces dans différents styles” van Alexandre Guilmant, gecomponeerd van 1862 tot 1891 en uitgegeven in achttien afleveringen (livraisons), op cd uit te brengen. Het is voorwaar geen kleinigheid waaraan de Amersfoortse Jorisorganist begon. Niet het tekstboekje van de onderhavige cd, maar het doosje vermeldt dat Van Vliet inmiddels aan de derde in een serie van vijf is toegekomen. Het gaat om de livraisons nummer 9 tot en met 12, die zestien orgelwerken bevatten. Er komen dus nog zes livraisons op twee cd’s. Evenals de twee eerste delen die Van Vliet vol speelde, komt ook deze derde opname vanaf het Cavaillé-Collorgel (1888) van de St.-Sernin in Toulouse. Voor de integrale opname van deze ”Pièces dans différents styles” gaat onvoorwaardelijk de pet af.

Hoewel niet alle bekende, minder bekende en ook onbekende ”stukken in verschillende stijlen” even sterk en interessant zijn, bevatten ze toch ook heel mooie momenten. Het speelse, korte Antienne is een juweeltje. De hupse Canzona gaat als een nachtkaarsje uit. Verder klinken er onder andere mooie fuga’s, een Andante, een Canzone, een Canon, een prachtige processiemars, een Mélodie, een vlot en levendig Tempo di Menuetto en een wat zeurderig Adoration. Wie kent niet het klagende en melancholieke Lamentation, waarin Guilmant halverwege flink uitpakt en dat eindigt in serene rust.

Bombastische, pompeuze tutti zijn een beetje het handelsmerk van Guilmant. Herman van Vliet weet die Franse fanfarestroom keurig binnen zijn oevers te houden. Zo doet hij in alle opzichten recht aan Guilmant. Hulde voor deze integrale.

N.a.v. ”Alexandre Guilmant - Intégrale des Pièces dans différents styles, volume III - Herman van Vliet, Cavaillé-Collorgel St.-Sernin Toulouse”; Festivo (6962192); € 19,75; bestellen: www.festivo.nl.

A. M. Alblas