Als economen ooit terugblikken op de huidige crisis zullen ze hoofdschuddend zeggen dat het verstrekken van hypotheken aan mensen zonder geld gelijk staat aan het vragen om problemen.Op de tweede plaats van de ‘leer-van-fouten-uit-het-verleden-lijst’ prijkt toch zeker de val van de Amerikaanse bank Lehman Brothers op 15 september 2008. De beslissing van de Amerikaanse overheid om Lehman niet te helpen, nadat zes maanden eerder de stukken kleinere bank Bear Stearns wel overeind was gehouden, trof de economie als een mokerslag.

Feitelijk begon de ellende van de kredietcrisis –waarvan de eerste ritselingen zich al in de zomer van 2007 openbaarden– toen pas goed. Noteerde de Amsterdamse AEX-index voor Lehmans val zo’n 400 punten, enkele weken later was dat 220.

Het faillissement van Lehman zorgde voor een schokgolf op de financiële markten. Het onderlinge vertrouwen tussen banken verdween volledig en de kredietmarkten raakten verlamd. Burgers en bedrijven kunnen sindsdiens nog maar mondjesmaat aan geld komen. Als ze dat geld überhaupt zouden willen, want samen met Lehman verdampte ook alle vertrouwen in de nabije toekomst. Het door het CBS gemeten consumentenvertrouwen daalde na het Lehman-faillissement van 15 naar min 1: de grootste daling ooit.

Het failliet van Lehman Brothers bracht de onvermijdelijk overgang van een puur financiële crisis naar een economische recessie in een stroomversnelling. Plotklaps viel de bodem weg uit de wereldeconomie. Bedrijven werden geconfronteerd met grootschalige vraaguitval, waarop al snel massaontslagen werden aangekondigd, die op hun beurt de vraag nog verder drukken. Sinds het Lehman-faillissement gingen er alleen al in de VS meer dan 3,5 miljoen banen verloren. En het einde is nog niet in zicht.

Sinds september staat ook het huishoudboekje van de Nederlandse overheid uit het lood. Naast tegenvallers aan de uitgavenkant (een oplopende rentelast als gevolg van miljardendeelnemingen in Nederlandse banken en een royaal gebaar naar Icesave–spaarders) volgen nu de tegenvallers aan de inkomstenkant: door de economische krimp incasseert de staat veel minder winst- en overdrachtsbelasting. Ook de aardasbaten, die waren ingeboekt tegen een olieprijs van 125 dollar, vallen met een oliepijs van nu zo’n 35 dollar bar tegen.

Dat de uitgaven nog verder zullen worden opgekrikt in een uiterste poging de economie aan te zwengelen staat wel vast. Maar over de te nemen structurele maatregelen om de tekorten te dekken, zal het kabinet de komende weken nog een stevig robbertje moeten vechten.