Een van de kernvragen in het debat vandaag was of het kabinet de Kamer maandenlang „buitenspel” kan zetten, zoals de oppositie stelt. Het kabinet beantwoordt namelijk geen vragen meer uit de Tweede en Eerste Kamer over de inval in Irak, maar stuurt die allemaal door naar de commissie. De kabinetsleden moeten zwijgen over Irak tot het eindrapport van Davids –voor 1 november– op tafel ligt.Staatsrechtelijk ongepast en een „onaanvaardbare uitholling van het grondwettelijke parlementaire recht op controle en informatie”, aldus VVD, PVV en de linkse oppositie.

De PvdA eiste van Balkenende dat alle ministers en ambtenaren verplicht worden mee te werken met de commissie-Davids.

Op vragen van D66 en GroenLinks antwoordde Balkenende dat het kabinet de ministeriële verantwoordelijkheid draagt voor alle antwoorden die de commissie geeft op de al gestelde en nog komende vragen. De vraag wie er behalve voorzitter Davids nog meer in de Irakcommissie komen, kon hij nog niet beantwoorden.

De oppositie wilde ook weten of de Kamer inzage kan krijgen in de gesprekken die de commissie voert en of er een debat komt tussen de Kamer en de commissie. Balkenende laat dat over aan Davids en zijn mensen.

Was het niet beter geweest om bijvoorbeeld het NIOD het Irakonderzoek te laten doen, suggereerden Pechtold (D66) en Halsema (GroenLinks). De premier vindt van niet. „Een instelling is niet per definitie hetzelfde als een onafhankelijke commissie.”

De oppositie stak vandaag niet onder stoelen of banken dat zij een parlementaire enquête verkiest boven het aangekondigde onafhankelijke onderzoek. Behalve dat de Kamer nu maanden „buitenspel” staat en geen invloed kan uitoefenen op het onderzoek, kan de commissie ook geen mensen onder ede horen, klaagden Pechtold, Halsema en Rutte (VVD). „Het recht op enquête is door de coalitie ontmanteld”, zei Pechtold vanmorgen.

De regeringspartijen spraken in het debat andermaal hun instemming uit met het initiatief van Balkenende om een commissie in te stellen. Ook de SGP kan zich daarin vinden, „gegeven de politieke realiteit.”

CDA-fractieleider Van Geel zei in een reactie op de kritiek van de oppositie dat een onafhankelijk onderzoek „meer informatie oplevert dan een enquête.”