Uitleg: Parlementaire enquête of parlementair onderzoek
Premier Balkenende wil een commissie onderzoek laten verrichten naar het besluit van het kabinet om in 2003 politieke steun te verlenen aan de inval in Irak. Het kabinet neemt hier zelf het initiatief toe en geeft opdracht voor het onderzoek.
Dat is anders dan een parlementair onderzoek of een parlementaire enquête. Daar is de regie in handen van de Tweede Kamer. De verschillen op een rijtje.Parlementair onderzoek – Een onderzoek uitgevoerd door de Tweede Kamer zelf. De staatsrechtelijke bedoeling is de waarheid over een kwestie boven tafel krijgen.
Soms werd daar een speciale commissie of een subcommissie of werkgroep mee belast. Sinds 1994 zijn het zogenoemde „tijdelijke commissies" die het onderzoek verrichten.
Formeel is er in de wet niets geregeld voor deze commissies. Maar er wordt gewerkt aan een vernieuwing van de Wet op de parlementaire enquête waarin het parlementair onderzoek wordt meegenomen.
Parlementaire onderzoekscommissies hebben geen speciale bevoegdheden. In de regel volgt na een rapport een debat met de commissie en later met het kabinet oer de conclusies.
Het eerste parlementaire onderzoek dateert uit 1875. Het ging over kiezersknoeierijen in Elst. Het laatste onderzoek is dat naar de onderwijsvernieuwingen, dat vorig jaar is afgerond.
Parlementaire enquête – Het recht van de Eerste en de Tweede Kamer om een parlementaire enquête te verrichten is wel wettelijk vastgelegd. Het staat in de Grondwet (sinds 1848) en is verder uitgewerkt in de Wet Parlementaire Enquête (1850).
Getuigen kunnen onder ede worden gehoord door een parlementaire enquêtecommissie, die de Kamer uit haar leden samenstelt. Getuigen kunnen worden verplicht om te komen opdagen. Als ze weigeren te antwoorden, kunnen ze worden gegijzeld. Sinds 1977 kunnen ook ministers en ambtenaren onder ede worden gehoord.
De senaat heeft sinds 1887 het recht van enquête, maar heeft hier nog nooit gebruik van gemaakt. De Tweede Kamer daarentegen wel. De eerste begon in 1852 en ging over zoutaccijnzen, de laatste is uit 2002 over de val van Srebrenica.