De getuige zei volkomen onverwacht dat een verklaring die hij enkele uren eerder had afgelegd niet waar was. Die eerste verklaring was belastend voor de verdachte, Thomas Lubanga, die ervan wordt verdacht in de 2002-2003 in Oost-Congo kindsoldaten te hebben geronseld.De jonge getuige had verklaard dat hij toen hij tien of elf jaar was door gewapende mannen van straat was geplukt toen hij met vrienden van school naar huis liep in Fataki. Het zou zijn gegaan om leden van de Unie van Congolese Patriotten, Lubanga’s militie. „Ze zeiden dat het land in de problemen zat en dat jonge mensen zich moesten mobiliseren om het land te redden”, vertelde de getuige in zijn eerste verklaring. „Ik zei dat we nog heel klein waren.”

Toen hulpaanklager Fatou Bensouda na een korte pauze dat verhaal herhaalde en de getuige vroeg of het relaas klopte, antwoordde die volkomen onverwacht ontkennend. „Dat is niet wat ik wilde zeggen”, zei de jongeman. Nu vertelde de getuige dat een hulpverlenersorganisatie hem en zijn vrienden had aangesproken op school, om uitleg te geven over de werkzaamheden van de organisatie.

De zitting werd direct geschorst en de hulpaanklager zei te willen onderzoeken waarom het verhaal van de getuige ineens was veranderd. Wellicht was de getuige bang geworden, maar het kon volgens de hulpaanklager zowel als de advocaat van Lubanga ook niet uitgesloten worden dat er iets mis was gegaan met de vertaling van de tolk van de getuige. Overigens werd de getuge volkomen onherkenbaar en met vervormde stem gehoord.

Het proces kent, met de onduidelijkheden van woensdag, een moeizame start. De zorg over de eerlijkheid van de zaak tegen Lubanga zal er waarschijnlijk alleen maar groter door worden. Eigenlijk had het proces al veel eerder moeten beginnen, maar onenigheid over vertrouwelijk bewijsmateriaal leidde tot maanden uitstel.

Mensenrechtengroepen zien het proces tegen Lubanga als een mijlpaal, omdat het de eerste keer is dat iemand voor een internationaal tribunaal wordt aangeklaagd voor het gebruik van kindsoldaten. De Verenigde Naties schatten dat op dit moment nog zo’n 250 duizend kinderen onder de wapenen zijn, verspreid over ruim twaalf landen.

Volgens aanklagers rekruteerde, trainde en gebruikte Lubanga’s militie honderden jonge kinderen om te doden, te plunderen en te verkrachten. De kinderen ondervinden daar nog steeds de gevolgen van. Ze kunnen niet vergeten wat hun is aangedaan, wat ze hebben gezien, wat ze hebben gedaan, zei aanklager Luis Moreno-Ocampo dinsdag bij het begin van het proces. De kinderen werden ontvoerd uit scholen en van sportvelden, zei hij. Tijdens hun training werden ze geslagen en soms gedood. Meisjes werden, zodra ze enigszins vrouwelijke vormen begonnen te krijgen, door Lubanga’s commandanten tot vrouw, of beter gezegd seksslaaf, uitgekozen.

Lubanga zelf houdt het erop dat hij een patriottische strijd voerde om te voorkomen dat rebellen en buitenlandse strijders de minerale rijkdommen van de Oost-Congolese regio Ituri roofden.

slot

maw5363/am

DEN HAAG (ANP) - Het eerste getuigenverhoor in de zaak-Lubanga bij het Internationaal Strafhof (ICC) in Den Haag is woensdag moeizaam verlopen. Een jongen, die kindsoldaat zou zijn geweest, beweerde in eerste instantie door soldaten van Lubanga’s militie te zijn meegenomen naar een kamp. Later trok hij zijn verklaring in.

Een medewerker van een non-gouvernementele organisatie zou hem en anderen verteld hebben wat hij moest zeggen. „Ik ga nu zeggen wat ik zelf wil zeggen en niet wat anderen me hebben opgedragen te vertellen”, zei de getuige, die oog in oog zat met de aangeklaagde Congolese krijgsheer Thomas Lubanga (48).

De minderjarige jongen is de eerste getuige die wordt gehoord in de Lubanga-zaak. Het ICC begon maandag met de behandeling van de zaak, de eerste in de geschiedenis van het strafhof.

Lubanga wordt verdacht van het ronselen en inzetten van kindsoldaten in de Democratische Republiek Congo in 2002 en 2003 in Ituri, in het noordoosten van Congo. Volgens internationaal recht is dat een oorlogsmisdaad.

De derde dag van het proces begon al rommelig. Zo moest de getuige drie keer de eed in het Swahili afleggen omdat de techniek en daardoor de vertalingen het lieten afweten. De vertalingen bleken een groter struikelblok dan gedacht. Aangezien Lubanga naast de getuige de enige in de zaal was die Swahili verstond, wees hij zijn verdediging op ten minste vier ernstige vertaalfouten. Enkele belangrijke opmerkingen zouden niet vertaald zijn.

Ook de aanklagers hebben enkele vertaalfouten geconstateerd. Beide partijen kregen woensdag nog de verklaringen in het Swahili en vertaald te zien om samen met de tolken eventuele missers te herstellen.

De getuige zat met zijn rug naar het publiek, verborgen achter een gordijn. Ook werd zijn stem vervormd om herkenning te voorkomen. Het getuigenbankje was maar enkele meters verwijderd van de plek waar Lubanga in pak en stropdas het verhoor volgde. „Lubanga keek hem steeds aan”, zei een woordvoerster van de aanklagers. „Dat is heel intimiderend.” De jongen vertelde aanvankelijk dat hij met vrienden op weg van school naar huis door Lubanga’s mannen was meegenomen naar een militair kamp. Hij gaf echter aan zich ongemakkelijk te voelen. „Is er iets wat je van het vertellen van de waarheid afhoudt?”, vroeg aanklager Fatou Bensouda. „De ondervraging brengt me in de problemen”, antwoordde de getuige.

Ook het feit dat het onzeker is of de getuige ooit wordt aangeklaagd voor misdaden die hij als kindsoldaat mogelijk beging, legt een zware druk op het kind. Daarnaast zijn sinds de start van het proces soldaten van Lubanga in opstand gekomen terwijl getuigen, veelal voor het eerst in Europa, na hun verhoor weer naar huis moeten.

Donderdag wordt, zonder dat de getuige aanwezig is, tijdens een besloten zitting bepaald hoe de jongen verder verhoord wordt. De aanklagers willen dat de beschermingsmaatregelen voor deze getuige opnieuw bekeken worden, omdat ze sterk vermoeden dat de tiener zich niet veilig genoeg voelt om de waarheid te vertellen. Bensouda wil ook dat de jongen in een andere kamer getuigt dan waar de aangeklaagde zit.

De aanklagers hebben verscheidene kindsoldaten als getuigen. Vrijwel allen zullen anoniem hun verhaal doen. Voor hen gelden verschillende beschermingsmaatregelen.