Jacob CatsNiet al te sterke poëzie, een burgerlijke moraal die er dik bovenop ligt en die bovendien volstrekt antifeministisch is, en tóch een cd wijden aan dit werk: het muziekgezelschap Camerata Trajectina durft met een cd met liederen gekozen uit het immense oeuvre van Jacob Cats (1577-1660). In lijn met de traditie gaat dat in drie delen. De eerste groep liederen betreft een door Cats zeer geliefd thema, vrijage en huwelijk. Jonge meisjes -soms eigentijdse, soms mythologische of klassieke figuurtjes- bezingen hun dierbaarste maar kwetsbare en veelvuldig belaagde bezit: hun eerbaarheid en maagdelijkheid. Cats weet zijn oproep tot trouw en standsbesef knap te verpakken in allerlei vormen. Naast soli zijn er dialogen, bijvoorbeeld tussen herder en herderin en tussen een trouwlievende en een trouwhatende vrijster, en meerstemmige zettingen. De klucht waarin een oude verlekkerde vrijer zichzelf aanprijst wordt aanstekelijk vertolkt door tenor Nico van der Meel, begeleid door viola da gamba en citer.

De tweede afdeling, ”Klagende maeghden”, is serieuzer van aard, omdat hier ook Bijbelse vrouwen aan het woord komen. Zo klinken diepere tonen in de klachten van Thamar (mooie solo van altist Sytse Buwalda), Dina en de dochter van Jephta, al kent het stijlregister van Cats uiteindelijk niet al te veel variatie.

De rubriek ”Godsdienstige liederen” laat een geheel andere, maar zeker zo eigen kant van Cats zien. Hier spreekt de ernstige, vrome en niet zelden tobberige calvinist. Hoogtepunt is de innige ”t ’Samen-spraeck tusschen den geestelijcken bruydegom en des selfs bruydt”.

Cats’ destijds enorm populaire maar voor ons relatief futloze poëzie wint verrassend veel bij gratie van de muziek. De opname én de vertolking door stemmen en instrumenten zijn superieur. Het boekje bevat liedteksten en achtergrondinformatie. De verantwoording is summier. Een must voor cultuurhistorisch geïnteresseerden!

N.a.v. ”Jacob Cats - Klagende Maeghden en andere liederen - Camerata Trajectina”; Globe (GLO 6063); bestellen: .globerecords.nl.

Piet van de Wege

---

---

---

Peter Eilander

Dat Peter Eilander „wat heeft” met de Franse orgels en cultuur is duidelijk: zijn lopende project rondom de orgelwerken van Guilmant krijgt veel belangstelling en een doorgaans positieve waardering. Om maar met de deur in huis te vallen: ook de voorliggende cd verdient veel waardering. Peter Eilander heeft een origineel programma opgenomen in de St. Sulpice in Parijs. Op deze reus van Cavaillé-Coll (vijf manualen en pedaal) speelt hij slechts twee werken van Franse componisten (Lefébure-Wély en Guilmant) en vijf composities van Nederlanders. In de opgenomen werken van deze laatsten zijn Franse invloeden duidelijk aanwezig. Neem het Premier Choral (H. Andriessen), de Sonata da Chiesa (M. Monnikendam), de Meditation uit Suite de Concert (P. C. van Westering), het liefdeslied (J. B. C. de Pauw), de Fantasie in kerkstijl (Psalm 68, J. Bijster): in meerdere of mindere mate zijn duidelijke Franse invloeden aan te wijzen. Bovendien komen op het Cavaillé-Collorgel de composities mede door uitgekiende registraties goed tot hun recht. Met name in de Sonata da Chiesa worden veel kleuren uit het klankenpalet naar voren gehaald. Peter Eilander laat verzorgd spel horen, goed inspelend op de immense ruimte van het kerkgebouw, overtuigend in de interpretatie, evenwichtig in het uiten van de expressie die in romantisch orgelwerk ook snel kan ontaarden. Het voorbeeldige drietalige booklet geeft een goede toelichting bij de componisten en hun werken. Soms wordt daarbij wel wat muziektheoretische kennis vereist.

De opname (SACD) is erg goed: met de juiste afspeelapparatuur lijkt het net of je in de kerk zelf zit en het geluid van alle kanten tot je komt. De bijgeluiden van de mechaniek in de zachte delen nemen we maar voor lief. Een echte aanrader.

N.a.v. ”L’Orgue monumental - Peter Eilander, Cavaillé-Collorgel St. Sulpice, Paris”; Motette (MOT 13604); € 16,50; bestellen: motette-verlag.de.

Drs. A. G. Blonk

---

---

Jaap Zwart

Orgelwerken van Max Gulbins (1862-1932) worden in Nederland uiterst zelden uitgevoerd. Toch was hij destijds in eigen land een bekend en geliefd organist en componist. Hij studeerde in Berlijn, onder meer bij Heinrich von Herzogenberg, die op zijn beurt sterk werd beïnvloed door Johannes Brahms. Na het voltooien van zijn studie werkte Gulbins als organist in diverse steden in Noordwest-Rusland en Polen. Vanaf 1908 was hij cantor en organist in Breslau, destijds in Duitsland, thans is dat de stad Wroclaw in het zuidwesten van Polen. Gulbins schreef voor orgel meerdere koraalbewerkingen en vier orgelsonates, waarvan de Eerste Sonate op deze cd te beluisteren is. Het betreft een Nederlandse cd-première!

We horen een uitstekende uitvoering door Jaap Zwart. Het orgel van de Grote of Sint-Nicolaaskerk te Elburg, in 1825 voltooid door de van oorsprong Duitse orgelbouwer Quellhorst, blijkt uitstekend geschikt voor deze Pools/Duitse muziek.

Ook de andere werken op deze cd zijn het waard om met aandacht beluisterd te worden: twee koraalbewerkingen van Otto Dienel en Gustav Merkel omlijsten de genoemde sonate. Het programma wordt besloten met een indrukwekkende uitvoering van de Zevende Orgelsonate, een werk van de andere grote Duitse componist van orgelsonates: Josef Rheinberger. Beide orgelsonates worden op een voorbeeldige wijze gepresenteerd; bovendien een wijze die aangeeft dat beide werken in zekere zin elkaars pendanten zijn!

In het booklet vinden we een lezenswaardige beschrijving en een dispositie van het orgel. Daarnaast had enige informatie over de componisten en de organist mijns inziens zeker in het booklet opgenomen mogen worden. Ondanks dit geringe gemis is de cd beslist een aanrader, voornamelijk om het genoemde grote orgelwerk van Gulbins.

N.a.v. ”Elburg, Grote of St.-Nicolaaskerk - Jaap Zwart, orgel”; € 16,50; bestellen: m.seijbel@hetnet.nl.

Drs. Ad van Pelt