De Europese Commissie meent een onderscheid te kunnen maken tussen de acht geselecteerde ex-communistische landen plus Cyprus en Malta enerzijds, en Roemenië anderzijds. Voor de regering in Boekarest een bittere pil, vooral door het gemak waarmee de andere landen tegelijk worden toegelaten.

In zogenaamde voortgangsrapporten van de Europese Commissie worden de kandidaat-leden beoordeeld. Van een groot aantal onderwerpen (privatisering staatsbedrijven, hervorming landbouw, rechtspraak) wordt verwacht dat er verandering komt in de door de EU gewenste richting. De souplesse waarmee in 2004 nieuwe leden -en zo véél- en daarmee vele problemen zullen worden binnengehaald, wekt verbazing.

Om er een paar van verschillende aard te noemen: met de toetreding van Cyprus wordt de EU direct geconfronteerd met de deling van het eiland tussen Turkije en Griekenland sinds de Turkse invasie in 1974. Algemeen bekend is dat de versnipperde Poolse landbouwbedrijven in technisch opzicht ver achterlopen bij de agrarische bedrijven in het Westen en de gemeenschappelijke kas vele miljarden euro’s aan subsidie gaan kosten, terwijl in de Baltische staten onder grote delen van de bevolking een fervent nationalisme heerst.

Gezien de omvang en diversiteit van de problemen kan men zich afvragen waarom de toelating op zo’n massale wijze plaatsvindt. Waarom juist in een tijd waarin de ideologie van de maakbaarheid van de samenleving is losgelaten en er sprake is van laagconjunctuur?

De uitbreiding gaat uit van een start (”take off”) van de economieën van de betreffende landen, maar wanneer die niet zou plaatshebben, zou de emigratie naar het Westen (die ook bij welvaartsstijging gewoon doorgaat) fors aanzwellen. De vraag dringt zich tevens op waarom nu juist Roemenië in de wachtkamer wordt gezet. De voortgangsrapporten betreffende het land zijn op onderdelen positief.

Zo is er waardering voor het beleid ten aanzien van de miserabele toestand waarin veel kinderen verkeren, de toegang van Roma-kinderen tot het onderwijs en de rechtspraak.

In juni van dit jaar is een nationaal parket voor de bestrijding van corruptie, die ook overal elders in Oost-Europa welig tiert, in het leven geroepen. En de regering van de gematigde sociaal-democratische PSD onder leiding van premier Nastase blijkt de afgelopen jaren op effectieve wijze een dam op te werpen tegen de extreem nationalistische partijen (goed voor 20 procent van de stemmen). Economisch gaat het Roemenië zeker nog niet voor de wind, maar het afgelopen jaar is het bbp met 4 à 5 procent gestegen en ligt de werkloosheid met 12 procent een stuk lager dan bijvoorbeeld van nieuwkomer Slowakije met 20 procent.

Voor Roemenië gelden linksom en rechtsom slechts twee zekerheden. Als de nu voorgenomen uitbreiding geen succes wordt, kan men het lidmaatschap in 2007 wel op de buik schrijven. En mocht de welvaart wel toenemen bij de nieuwe leden, dan zullen die zeker grote bezwaren maken tegen nieuwe uitbreidingen met veel armere gegadigden, waaronder Roemenië.

Een stapsgewijze vergroting van de EU zou voor de bestaande leden dan ook het voordeel hebben van overzichtelijkheid, waarbij niet in één klap ruim 70 miljoen mensen de Unie zouden binnentreden, en het zou Roemenië de plaats van outcast besparen.