Femke Halsema is een consument als bijna iedereen. Ze zegt het maar meteen. Op ’verveelde momenten’ speurt ze internet af op zoek naar koopjes. Bijna elke vrije zaterdagochtend komt ze thuis met een traktatie voor zichzelf: overbodige keukenspullen, weer een jurkje of een nieuw boek dat bijna onmiddellijk op de stapel „ongelezen gaat.” Ja, consumeren is lekker, bekent Halsema. „Het troost en het is de kortste weg naar een gelukkiger leven.”Maar de paradox is: met haar consumptiegedrag creëert ze een illusie van geluk, maar uiteindelijk houdt het juist geluk en welzijn tegen.

„Waarom koop ik een nieuw boek? Omdat ik mezelf een ander, beter leven beloof. Ik beloof dat de televisie uitgaat, dat ik met mijn nieuwe kookboek voor andere mensen lekker ga koken. Al die voornemens komen niet uit, ik ga helemaal geen ander leven leiden. In plaats daarvan is consumptie alleen maar een grotere plek in mijn leven gaan innemen.”

Afgelopen weekend presenteerde Halsema (1966) in De Rode Hoed in Amsterdam haar boek ”Geluk! Voorbij de hyperconsumptie, haast en hufterigheid”, een zoektocht naar „een alternatieve route voor individueel en gezamenlijk geluk.”

Wat is het probleem?

„Met consumptie is op zichzelf niets mis. Ik beklaag me over de hyperconsumptie: onze samenleving drijft op het verlangen naar nieuw bezit, naar meer, meer, meer. Morgen koop je een nieuw mobieltje, want die is nog lichter en platter en heeft een mooi uitklapbaar toetsenbordje. Je laat je verleiden tot de aankoop en twee dagen later denk je: verdraaid, ik heb een gedateerde versie, ik wil weer een nieuwe. En zo jagen we elkaar maar op.

In Nederland hebben we al dertig jaar regeringen die consumentisme als de enige en superieure levensstijl voorhouden. Het consumentisme is een publieke ideologie geworden. Kostenefficiëntie en marktwerking zijn gaan overheersen op de kwaliteit van de zorg, het onderwijs, en het openbaar vervoer.

De oorsprong van de kredietcrisis ligt in de wetten van het hyperconsumentisme. Onze samenleving verandert langzaam maar zeker in een competitieve en harde samenleving waar de macht van snel verdiend geld en leven op krediet bepalend zijn. Het leidt tot slechte omgangsvormen op straat, hufterigheid en een gestreste samenleving.”

U doet een moreel appel om te consuminderen? GroenLinks is toch wars van het opgeheven vingertje?

„Ik richt me niet zozeer om de moraal van het individu, maar op de moraal van de politiek en de economie. Wij hebben een obsessie met maximale groei. Groei heb je nodig in een samenleving, maar lang niet alle groei is nodig. Er is een groei die op de lange termijn desastreus is voor ons geluk en welzijn.

In 1989 botste de olietanker Exxon Valdez op een klif voor de kust van Alaska. Het schip verloor miljoenen liters ruwe olie, vervuilde 1900 kilometer kust en duizenden dieren gingen dood. Na een jaar zei de Amerikaanse overheid dat deze ramp economische groei had opgeleverd; er was meer werk gekomen, het had extra kapitaal opgeleverd. Tja. Een gemiddeld auto-ongeluk levert ook groei op. Maar dat is niet de groei die we willen. De groei moet ten dienste staan van ons welzijn en geluk.”

Moet een overheid zich wel bezighouden met het persoonlijk geluk van mensen?

„Ja en nee. Voor een deel is geluk heel persoonlijk; afhankelijk van de liefde, van vrienden. Het is een hele slechte zaak als de overheid zich met die vorm van geluk bemoeit. Maar uit onderzoeken blijkt dat er, ongeacht de cultuur waarin je leeft, een aantal maatschappelijke factoren heel bepalend is voor geluk: keuzevrijheid, toegang tot goede volkshuisvesting en gezondheidszorg, de aanwezigheid van natuur. Daar waar maatschappelijke omstandigheden het geluk van mensen verkleinen, ligt er een taak voor de politiek om mensen te emanciperen.”

Wat kan het kabinet-Balkenende nu doen?

„Het belangrijkste middel is het belastingsysteem. Er moet meer belasting worden geheven over economische activiteiten die het milieu vervuilen. De vervuiler betaalt.

Daarnaast moet er meer aandacht voor het onderwijs komen. Er is een geweldige armoede in ons onderwijs, met name voor de jongeren die op het vmbo zitten. Het is zo belangrijk om jongeren weerbaar te maken, om ze te leren een smaak te ontwikkelen.

Ook zou de weerbaarheid van consumenten moeten worden vergroot. Dat doe je door veel meer transparantie in de productieketen te eisen. Het staat je vrij om een peperdure tas te kopen. Maar dan zou het wel goed zijn als er op die tas staat dat jij er 1000 euro voor hebt betaald, en dat die in China voor 4 euro is gemaakt en voor 4 euro is verscheept.”