Recent verschenen er drie boeken rond het thema ouderschap en grenzen stellen. Het gaat om ”Liefdevol opvoeden, een kunst”, geschreven door Eva Kessler, ”De kunst van ouderliefde” van Ross Campbell en ”Ruimte door regels”, van Sarina Brons-van der Wekken. Deze drie auteurs willen ouders een handreiking bieden in het stellen van regels en grenzen enerzijds en het opbouwen van een liefdevolle relatie anderzijds. Want dat die twee kunnen en moeten samengaan, daarover zijn de drie schrijvers het met elkaar eens. Brons en Campbell schrijven vanuit een christelijke perspectief; bij Kessler ontbreekt dat.De auteurs hebben een aantal gemeenschappelijke uitgangspunten. Allereerst de vooronderstelling dat kinderen per definitie grenzen zoeken en vervolgens proberen die te overschrijden. Een kind verwijten dat het grenzen opzoekt is zoiets als het kind verwijten dat het kind is. Door het testen van die grenzen proberen kinderen te ontdekken welke waarden en normen van ouders echt en belangrijk zijn.

Het tweede uitgangspunt dat de auteurs gemeen hebben is de overtuiging van de noodzaak dat ouders grenzen daadwerkelijk stellen. Grenzen bieden rust, bescherming, houvast en veiligheid.

In de derde plaats roepen de auteurs de ouders op zich in te spannen om de kinderlijke logica te ontdekken. Veel ouders redeneren vanuit hun volwassenheid richting de kinderen. Ouders gaan er dan van uit dat kinderen wel hun beste beentje voor zullen zetten om de liefde van hun ouders te winnen. Het is echter zo dat kinderen juist de liefde van hun ouders testen met hun gedrag.

Achter moeilijk en onhebbelijk gedrag gaat steeds de vraag schuil: Houden jullie van mij? Daarom pleiten de auteurs ervoor dat wanneer een kind zich misdraagt, ouders zich afvragen: Wat heeft dit kind nodig? Dit betekent dus dat zij niet reageren vanuit boosheid of frustratie.

Grensverkeer

In de vierde plaats roepen de auteurs ouders ertoe op te accepteren dat conflicten bij het opvoeden horen. Immers, bij het zogenaamde grensverkeer -daar waar ouders grenzen stellen en kinderen grenzen zoeken- ontstaan er gemakkelijk botsingen. Wat voor kinderen een must is, namelijk dat zij grenzen geboden krijgen, kan voor ouders een last worden, namelijk een voedingsbron voor conflicten. En conflicten stroken niet met het beeld van een harmonieus en liefdevol gezinsleven, wat de meeste ouders voor ogen hebben.

Het is daarom niet verwonderlijk dat twee van de drie auteurs het woord ”kunst” in de titel van hun boek hebben verwerkt. Het vereist blijkbaar nogal wat van ouders om grenzen op een goede -liefdevolle- manier aan te geven.

Goed humeur

Over het inzetten van middelen om gezag te vestigen en discipline te handhaven lopen de meningen van de auteurs uiteen. Met name Kessler heeft hierin een afwijkende visie. Zij laat in de ondertiteling van haar boek al doorschemeren wat zij onder de kunst van liefdevol opvoeden verstaat: „Op een zinvolle manier grenzen stellen en daarbij je goede humeur bewaren.” In haar inleiding laat zij weten wat zij bedoelt met ”een goed humeur”: „een stemming waarbij in de omgang met kinderen het positieve, vrolijke en bevestigende overheerst.”

In de daaropvolgende hoofdstukken werkt zij uit wat hiervoor nodig is. Om kinderen te begrijpen moeten ouders vooral investeren in het contact. Wanneer kinderen het gevoel van contact met de ouders kwijt zijn of kwijt dreigen te raken, verliezen zij hun belangrijkste oriëntatiepunt en gaan zij contact uitlokken. Grensoverschrijdingen geven het kind de meeste kans op contact. Immers, een botsing is ook contact. De beste methode om kinderen grenzen bij te brengen is volgens Kessler het kind zelf laten ervaren wat de gevolgen van zijn handelen zijn, en dus niet via belonen en straffen het kind in de juiste richting sturen.

Straffen en belonen noemt Kessler „autoritaire methodes.” „Wie straft of prijst heeft macht en kijkt vanuit de hoogte op het kind neer.” Het alternatief dat Kessler aanreikt is een houding van waardering. Dus niet: „Wat een mooie boom heb je getekend”, maar: „Hoe heb je dat eigenlijk gedaan, dat die boom zo mooi schittert?”

Het boek is geschreven vanuit een positief kindbeeld. Er wordt nergens gerefereerd aan de zondige neiging van het hart van zowel ouders als kinderen. Evenmin wordt gerept over de bevrijdende Bijbelse boodschap. Hier en daar is er wel een vage verwijzing naar een allesomvattende kracht. Dit kan volgens de auteur echter net zo goed moeder Aarde als God zijn.

Ronduit stuitend is de illustratie van Adam en Eva die uit het paradijs verdreven worden. Hun zondige daad wordt voorgesteld als gezonde daad, namelijk die van „een pijnlijke maar verruimende verwerving van zelfbewustzijn.”

Zelfverloochening

Daar waar Kessler het heeft over contactbehoefte van kinderen, heeft Campbell het over liefde. De ondertitel van het boek luidt: ”Over het belang van een warme relatie tussen ouder en kind”. De auteur spreekt ouders op een invoelende manier aan. Hij probeert dicht bij het ouderhart te komen. Het ouderhart dat ernaar verlangt om een liefdevolle ouder te zijn.

Om opvoeding in het juiste kader te zetten begint Campbell met de vraag wat ouders zelf nodig hebben om een liefdevolle opvoeding te kunnen bieden. Dat is volgens hem: het gezin en met name een liefdevolle huwelijksrelatie. Met een verwijzing naar 1 Korinthe 13 noemt Campbell de onvoorwaardelijke liefde tussen ouders en van ouders als basis voor de opvoeding. Campbell houdt een vurig pleidooi voor zelfverloochende liefde tussen echtgenoten.

Voor de opvoeding geldt dat onvoorwaardelijke liefde tussen ouders niet alleen een vereiste is, maar daarnaast dat ouders in staat zijn om die liefde ook te uiten. Kinderen zijn op de liefde van hun ouders aangewezen en hebben het nodig daarin steeds weer expliciet te worden bevestigd.

Campbell doet een sterk beroep op ouders om gerichte aandacht te besteden aan hun kinderen. Dat betekent: als ouder je onverdeelde aandacht en energie richten op je kind. Je tijd in dienst stellen van je kind. Dit vraagt offers van ouders. Campbell doet een appel op ouders om ervoor te zorgen (zelf) baas te zijn over de beschikbare tijd en zich niet te laten voortdrijven door de „tirannie van het urgente”, en ondertussen voorbij te gaan aan de belangrijke dingen van het leven, namelijk de relaties binnen huwelijk en gezin. Ouders moeten prioriteiten stellen en wat Campbell betreft is de rangorde duidelijk: God, echtgenoten, kinderen.

Fundament

De belangrijkste boodschap van de auteur is: Hebt uw kinderen lief! Hoe dieper en onvoorwaardelijker de liefdesband tussen ouders en kinderen is, hoe positiever kinderen reageren op discipline. Als een kind zich geliefd en daarom veilig en beschermd voelt, is het in staat om positief te reageren op discipline. Straf en andere opvoedingsmiddelen zijn dan slechts hulpmiddelen die af en toe worden gebruikt.

In het laatste hoofdstuk van het boek gaat Campbell dieper in op het geestelijke aspect van opvoeding. Kinderen hebben het nodig om aan ouders te kunnen zien wat de zin van het leven is. Hoe geven ouders dit door? Daarvoor is allereerst nodig dat ouders een fundament in hun leven hebben. De auteur stelt de lezer de vraag of het leven staat op het Fundament Jezus Christus. Alleen dan kunnen ouders werkelijke zin en betekenis van het leven doorgeven. Dat is ook waar jongeren naar hunkeren. Dit is niet over te brengen door feitenkennis, maar vraagt van ouders openheid en oprechtheid over hun eigen geestelijk leven.

Gewone gezinnen

”Ruimte door regels” van Sarina Brons-van der Wekken kan als een prima aanvulling dienen op het boek van Campbell. De centrale uitgangspunten van Campbell komen in dit boek terug, aangevuld met veel do’s-and-don’ts. Zij schreef haar boek voor ”gewone ouders” en ”gewone gezinnen.” Met talloze voorbeelden probeert zij aan te sluiten bij de praktijk van alledag en bespreekt ze situaties die voor elke ouder herkenbaar zijn. Regelmatig geeft zij concrete adviezen. Brons stelt daarbij ook haar eigen opvoedingservaringen aan de orde en schroomt niet om haar eigen kwetsbaarheid daarin te laten zien. Zij stelt zich solidair op met alle ouders die naar het beste voor hun kinderen zoeken.

In tegenstelling tot Kessler is Brons voorstander van middelen zoals straffen en belonen, waarbij ze aangeeft dat belonen over het algemeen effectiever is dan straffen. Met belonen maken ouders duidelijk welk gedrag ze wel willen zien, met straffen alleen wat ze niet willen zien. Als straffen toch nodig is, beschrijft Brons vier stappen die daarin belangrijk zijn: benoem het ongewenste gedrag, leg uit waarom je niet wilt dat dit gedrag voorkomt, geef aan wat de gevolgen zijn van een volgende overtreding, pas de consequentie toe zonder in discussie te gaan.

Hoewel er regelmatig verwijzingen zijn naar Bijbelse noties, worden deze niet verder uitgewerkt. Dit geeft het boek een meer pragmatisch karakter.

Liefdevolle discipline

De drie boeken geven elk op hun eigen manier handvatten voor de dagelijkse opvoeding. De auteurs hopen met hun bijdragen ouders te stimuleren om contact en liefde in te zetten voor het bereiken van gehoorzaamheid bij hun kinderen.

Kinderen hebben dringend behoefte aan grenzen en tegelijk dringend behoefte aan de boodschap van hun ouders: „Ik hou van jou.” Zoals Campbell het samenvat: liefdevolle discipline. Dat vraagt enerzijds van ouders dat zij zich impopulair durven te maken en anderzijds dat ouders de gave van zelfverloochende liefde hebben. Puttend uit de Bron.

N.a.v.”Liefdevol opvoeden, een kunst. Op een zinvolle manier grenzen stellen en daarbij je goede humeur bewaren”, door Eva Kessler; uitg. Abraxas, Amsterdam, 2008; ISBN 978 90 8073 009 0; 224 blz.; € 24,90;

”De kunst van ouderliefde. Over het belang van een warme relatie tussen ouder en kind”, door dr. Ross Campbell; uitg. Gideon, Hoornaar, 2008 (9e druk); ISBN 978 90 6067 197 9; 187 blz.; € 12,95;

”Ruimte door regels. Grenzen stellen in de opvoeding”, door Sarina Brons-van der Wekken; uitg. Boekencentrum, Zoetermeer, 2008; ISBN 978 90 239 2269 8; 185 blz.; € 15,90.