„Ze willen alleen maar wat geld verdienen”
Een feodaal fenomeen komt in China opeens weer volop in de belangstelling te staan nadat de afgelopen maanden zeker 50.000 Chinese kinderen ziek bleken te zijn geworden na het drinken van met melamine vervuilde babypoedermelk. Op internet duiken talloze advertenties op voor ”melkmoeders”, oftewel ouderwetse minnen. Ook bemiddelingsbureaus krijgen honderden aanvragen. In China klinkt er tegelijk veel kritiek op de terugkeer van de min.
De hele familie woont in een kleine ”pingfang” - een bakstenen gebouwtje van één verdieping, met een totale oppervlakte van krap 12 vierkante meter. Gewerkt heeft ze al een jaar niet, zegt Gou Li (26) uit de stad Chongqing. Nu haar dochtertje ruim een maand oud is, begint ze na te denken over een manier om het gezinsinkomen aan te vullen. Gou komt net als haar man en inwonende schoonouders van het platteland. Tegenwoordig wonen ze in een typische migrantenwijk, aan de rand van Peking. Haar man heeft een baan als verkoper. Voordat ze zwanger werd, werkte Gou in de zorgverlening. „Zoiets wilde ik weer zoeken, maar het moet wel zo flexibel zijn dat ik mijn dochter borstvoeding kan blijven geven totdat ze een halfjaar oud is”, zegt ze.De melkcrisis, als gevolg waarvan tienduizenden Chinese baby’s ziek werden door het drinken van met melamine vervuilde melkpoeder, bracht haar op een ander idee. „Ik heb zo veel melk over”, zegt ze, wijzend op de limonadeflesjes, gevuld met moedermelk. „Nu geef ik het aan onze hond, en dan nog blijft er melk over. Op internet las ik dat in de stad Shenzhen 12.000 yuan per maand (circa 1200 euro) betaald wordt voor melkmoeders. Dus heb ik me ingeschreven bij een bemiddelingsbureau.”
Dat bureau is de huishoudelijke dienstverlener Bei Qi. Directeur Lin vertelt dat zijn bedrijf sinds een maand met de service is begonnen. „We zijn ermee gestart vanwege het melamineschandaal. Er was nog niet zo’n service in Peking. Ondanks de grote belangstelling besluiten uiteindelijk maar heel weinig mensen echt een melkmoeder in te huren.” Over het aantal klanten wil Lin niet veel loslaten, behalve dat het er weinig zijn. „Gisteren haakte er nog een familie af. De vader vertelde dat hij echt gelooft in het belang van borstvoeding, maar gaf aan dat zijn vrouw en hij te bang waren voor de reactie van de buren. Het doet te veel denken aan het feodale China en aan de destijds gangbare uitbuiting van arme vrouwen.”
Voorspoed
Onder partijleider Mao voedden vrouwen hun baby’s weer gewoon zelf. Maar de schoonmoeder van Gou Li zegt dat die tijd niet moeten worden geïdealiseerd. „Toen mijn zoons jong waren, had ik nooit genoeg melk. Niemand in ons dorp had genoeg te eten. En dus was borstvoeding voor de meeste vrouwen een probleem.” Zij is trots op haar schoondochter die zo veel melk overheeft. „Het is een teken dat het goed met ons gaat”, zegt ze. Elke dag staat ze om 5.30 uur op, om voedzame maaltijden, met veel vlees en eieren, te bereiden. Ze steunt Gou Li in haar plannen om bij te verdienen als melkmoeder. „Dat is geen uitbuiting, maar we laten anderen delen in onze voorspoed.”
Ondanks de problemen die vrouwen in Mao’s tijd hadden, was borstvoeding tot voor kort de gewoonste zaak van de wereld in China. De afgelopen jaren is het percentage vrouwen dat borstvoeding geeft sterk gedaald. In 1998 kreeg 76 procent van de baby’s tot een leeftijd vier maanden uitsluitend borstvoeding, in 2004 was dan nog maar 64 procent. Bij kinderen van zes maanden oud is dat percentage zelfs gedaald tot 51. Een van de oorzaken is dat veel vrouwelijke migranten weer aan het werk gaan als hun baby zo’n drie maanden oud is. Vaak werken ze niet in hun woonplaats en nemen de grootouders de zorg voor de baby over. Ook reclamecampagnes van fabrikanten van flesvoeding spelen een rol. Die wekken vaak de indruk dat kinderen gezonder en vooral slimmer worden van flesvoeding. Dat er landelijk zo’n 54.000 zuigelingen ernstig ziek zijn geworden als gevolg van de vervuilde babymelk, heeft de Chinezen dan ook meer geschokt dan eerdere voedselschandalen.
Rijstwater
Op internet wordt veel kritiek op de minnen geuit. „Zo’n melkmoeder heeft ook een baby. Wat krijgt haar kind binnen als zij andermans baby voedt?” vraagt Aibao op een populair forum. „Meestal zijn het arme vrouwen, ze willen alleen maar wat geld verdienen. Ik hoorde van een melkmoeder dat ze haar eigen kind rijstwater gaf. Wat een ellende!”
A Xia (26) uit Wuhan staat bekend als de eerste vrouw die sinds de oprichting van de volksrepubliek als min aan het werk ging. Dat was in 2006. Ze houdt haar eigen blog bij, waarop ze veel menselijker en warmer naar voren komt dan reacties van critici doen vermoeden. „Ik mis mijn baby. Ik moest huilen toen iemand zei dat ze niet kon begrijpen hoe een min andermans kind wil voeden, en niet haar eigen baby”, schrijft ze. „Ik had nooit verwacht dat ik zo veel kritiek zou krijgen. Mensen vergeten dat ik behalve min ook moeder ben.”
A Xia schrijft dat ze het niet voor het geld, ongeveer 2000 yuan per maand, doet. „Ik heb diepere beweegredenen, anders zou ik mijn eigen zoontje niet alleen laten voor andermans kind. Yuanyuan, de jongen die ik voed, heeft gezondheidsproblemen. Daarom heeft hij betere voeding nodig. Ik ben gelukkig als ik hem zie drinken. Ik zou willen dat mensen me als een persoon zagen, en niet alleen als melkmoeder. En ook dat ze meer begrip zouden opbrengen voor de mensen die mijn hulp nodig hebben.”
Statussymbool
Online-encyclopedie Wikipedia meldt dat de min sinds enkele jaren terug is in China, en dat het om een statussymbool voor de rijken zou gaan. Vandaar dat in 2006 het eerste bemiddelingsbureau zijn deuren opende in de industriestad Shenzhen, in het zuiden van China, waar talloze ondernemers het de afgelopen jaren tot miljonair schopten. Het bureau Shenzhen Zhongjia Huishoudelijk Werk kreeg de afgelopen weken zestig tot zeventig telefoontjes per dag. „Het salaris voor melkmoeders is gestegen van 6000 tot 8000 yuan naar 8000 tot 18000 per maand”, zegt personeelsmanager Ai Xiaoxiong. In andere steden liggen de lonen lager, maar het gaat nog altijd om hogere bedragen dan die voor een gewone kinderoppas betaald worden.
De procedure is streng, aldus Ai. In de eerste plaats moeten de echtgenoten van de minnen ermee instemmen. Ook is er een medische controle in een gerenommeerd ziekenhuis, waarvan tests op hiv/aids, hepatitis B en verschillende andere aandoeningen deel uitmaken. Virussen kunnen namelijk via de moedermelk worden overgedragen. Ten slotte krijgen de minnen een voedzaam dieet, bereid door diëtisten. Van de 300 geregistreerde vrouwen hebben er inmiddels 30 werk gevonden als melkmoeder. Volgens Ai geeft dat al voldoende aan hoe lastig het is om een goed bij het gezin passende min te vinden. „Het is geen vrijblijvende keuze, je huurt iemand in die deel van je familie wordt.”
Jaloers
Dat is ook wat veel jonge moeders doet kiezen voor geïmporteerde babyvoeding en niet voor moedermelk van een ander. „Ik zou erg jaloers worden”, zegt Angela Wen, manager van een grote verzekeraar en moeder van een dochter van vier maanden. „Borstvoeding is zo intiem, ik wil dat niet overlaten aan een vreemde. Ondanks dat ik het idee had dat mijn melk onvoldoende voedzaam was, kan ik het in combinatie met flesvoeding zelf blijven doen.”
Ook Gou Li denkt dat een hechte band tussen de min en haar zuigeling onvermijdelijk zal zijn. Maar het lijkt haar geen probleem. „Als de dag komt dat ik niet langer voor de familie hoef te werken, kan ik contact houden per telefoon. Ik zal zeker heel veel van die baby gaan houden, alsof het mijn eigen kind is.” Gou is enkele keren op sollicitatiegesprekken geweest, maar wacht net als tientallen andere vrouwen die zich bij Bei Qi hebben ingeschreven nog altijd op een definitieve beslissing.
„Als ik bij mensen in huis moet komen wonen, wil ik ten minste 5000 renminbi per maand verdienen en mijn dochtertje kunnen meenemen”, zegt ze. „Maar mensen met weinig geld mogen ook naar me toe komen. Als ze echt arm zijn, geef ik de melk gratis. Ik heb toch veel te veel. Zelfs als ik het voor een gezichtsmasker gebruik, blijft er nog melk over. En echt, het is heel smakelijk. Beter dan de Meng Niu-melk met extra calcium.”
Melkmoeder kent lange traditie
Chinezen noemen een vrouw die andermans kind borstvoeding geeft een melkmoeder. Voor de opkomst van het communisme was het voor leden van de hogere klassen heel gewoon om een melkmoeder in dienst te hebben.
Ook in de Nederlandse geschiedenis is een min een gewoon verschijnsel. Een min werd met zeer veel zorg uitgezocht. Niet alleen de smaak en de hoeveelheid melk waren van belang. De min moest ook een goed karakter hebben, omdat in haar invloed op het karakter van de zuigeling werd geloofd. Dat ging zo ver dat moralisten in de achttiende eeuw het verval van de Republiek toeschreven aan decadente stedelijke moeders die afgedwaald waren van de plicht zelf hun kinderen borstvoeding te geven. De min –afkomstig uit een andere sociale klasse– gaf volgens het heersende bijgeloof haar normen en waarden met de moedermelk door.
Uit onderzoek blijkt dat ook destijds de meeste ouders in de praktijk de voorkeur gaven aan borstvoeding door de moeder. Een min was vooral een oplossing als de moeder bij de geboorte van het kind gestorven was of fysiek niet in staat bleek om haar kind te voeden. Bij de adel speelde ook mee dat vrouwen vaak snel opeenvolgende zwangerschappen hadden om de erfopvolging veilig te stellen. In zo’n geval moest de voeding van de oudere baby door een min worden overgenomen.
Sinds flesvoeding steeds verder verbeterd en gemakkelijker verkrijgbaar is, is het beroep van min in westerse landen in de loop van de twintigste eeuw uitgestorven. Ook in China was het verdwenen, tot een paar jaar geleden. Sommige rijke Chinezen zien het inhuren van een melkmoeder als statussymbool. Tegelijk roept de terugkeer van de min in China hevige kritiek op. Volgens sommigen staat de melkmoeder symbool voor de uitbuiting van lagere klassen.