De 74-jarige Zweed heeft tot taak aan het licht te krijgen of Irak biologische en chemische wapens produceert en of het land meewerkt met de wapeninspecties van de Verenigde Naties. Zijn bevindingen zullen de Verenigde Staten er waarschijnlijk niet van weerhouden om Bagdad aan te vallen, maar kunnen wel de internationale steun daarvoor beïnvloeden.

Hij begint de klus als ervaren man over wie de meningen verschillen. „Uiterst behoedzaam, nauwkeurig en dapper”, vindt de Amerikaanse diplomaat Richard Gardner, een oude vriend van Blix. „Totaal ongeschikt”, oordeelt Per Ahlmark, de voormalige vice-premier van Zweden.

Voor de VN-Veiligheidsraad was Blix de juiste persoon op een moeilijk moment. In januari 2000 werd hij de compromiskandidaat voor hoofdwapeninspecteur nadat de eerste keuze van Washington, ook een Zweed, door de Veiligheidsraad was afgewezen. De inspecteurs waren toentertijd al een jaar niet meer in Irak geweest en het zag er niet naar uit dat zij op korte termijn zouden terugkeren. Blix, een deskundige op het gebied van internationaal recht die eerder aan het hoofd stond van de VN-waakhond voor kernenergie, sloeg evengoed aan het werk. Hij hervormde het bestaande inspectiebewind, dat een reputatie had verworven met ruwe tactieken en aantijgingen dat de inspecteurs spioneerden voor de Verenigde Staten en Israël.

Als eerste nam hij Demetrius Perricos aan, een doorgewinterde Griekse atoomgeleerde die bij het Internationaal Agentschap voor Atoomenergie (IAEA) in Wenen Blix’ rechterhand was. Samen wendden zij zich tot alternatieve inlichtingenbronnen, zoals commerciële satellietfoto’s, in plaats van zich te beperken tot de gegevens waar Washington over beschikte.

Blix’ bureau, het VN-agentschap voor de wapeninspecties Unmovic, volgde zijn aanbevelingen op en nam een geheel nieuw team technisch deskundigen en inspecteurs aan. In de tussentijd bouwde Blix een hechte band op met secretaris-generaal Kofi Annan en maakte duidelijk dat hij zich alleen aan de Veiligheidsraad had verbonden, die toeziet op de missie. Door zijn diplomatieke aanpak werd hij geprezen voor zijn doortastende, neutrale en zakelijke benadering van zijn taak. Ondertussen wachtte hij het moment van zijn vertrek naar Bagdad geduldig af.

Dat moment kwam woensdag toen Irak onder enorme internationale druk akkoord ging met de onvoorwaardelijke terugkeer van de wapeninspecteurs. Blix heeft nu een nieuwe VN-resolutie in handen die zijn mogelijkheden vergroot. Hij deinst ervoor terug om zijn rol te groot te maken door beweringen dat hij kan beslissen over oorlog of vrede teniet te doen, maar het valt niet te ontkennen dat zijn rapportage een beslissende factor zal zijn voor veel bondgenoten van de VS die huiverig zijn voor een nieuw conflict met Irak.

„De verantwoordelijkheid zal bij Hans liggen en bij het rapport dat hij de Veiligheidsraad voorlegt”, zegt Gardner, een voormalig ambassadeur die internationaal recht doceert aan de Universiteit van Colombia, waar hij Blix veertig jaar geleden leerde kennen. Gardner heeft alle vertrouwen in hem. „Iedereen die denkt met hem aan de haal te kunnen gaan heeft het mis.”

Maar daar is niet iedereen het mee eens. „Hij is niet sterk genoeg om de hoofdinspecteur te zijn tijdens de tirannie van Saddam Hussein”, meent Ahlmark. „Dat werk is veel te hoog gegrepen voor hem en hij zit te snel bij de pakken neer.” Blix zal van het begin af aan nauwlettend in de gaten worden gehouden over welke plaatsen hij verkiest te inspecteren, hoe agressief hij te werk gaat en uiteindelijk hoe hij het tien jaar oude mysterie van Iraks wapenprogramma gaat oplossen.

Ten behoeve van het welslagen van de nieuwe wapeninspecties moet de Veiligheidsraad Blix volgens de voormalige Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Albright constant onder druk zetten om zijn taak grondig uit te voeren. „Hij moet verantwoording kunnen afleggen voor wat hij doet”, aldus Albright.

Blix zou op dit moment ook gepensioneerd thuis kunnen zitten met zijn vrouw en zijn verzameling oosterse tapijten. Maar juist dat is een van de dingen die hem tot een geschikte kandidaat hebben gemaakt. „Hij heeft verder geen ambities”, zegt de Singaporaanse VN-ambassadeur Kishore Mahbubani.

Annan, die Blix voor de post nomineerde, noemde Blix een zeer ervaren man met een zuiver oordeel. „Ik verwacht dat hij het heel goed gaat doen”, zei de VN-leider.

Blix is ook geliefd omdat hij simpelweg zo anders is dan zijn Australische voorganger Richard Butler, een zeer uitgesproken en charmante, maar soms ook ondiplomatieke man die veel Veiligheidsraadleden irriteerde omdat hij Irak tegen zich in het harnas joeg en duidelijk de zijde van Washington koos.

Butlers team viel uiteindelijk uiteen. Zonder de Veiligheidsraad daarover te raadplegen droeg hij de inspecteurs op Irak te verlaten aan de vooravond van de Amerikaanse en Britse bombardementen op Irak. Bovendien werd hij in diskrediet gebracht door beschuldigingen dat sommigen van zijn inspecteurs zich schuldig maakten aan spionage.

„Blix heeft er blijk van gegeven dat hij eerlijk en onpartijdig zal zijn en dat hij in dienst staat van de Verenigde Naties en niet van een van hun lidstaten. Hij zegt dat hij de fouten van Butler zal vermijden”, zegt Fayssal Mekdad, een diplomaat uit Syrië, dat lid is van de Veiligheidsraad.

De Iraakse ambassadeur Mohammed al-Douri geeft Blix het voordeel van de twijfel. „Blix zegt dat hij eerlijk zal zijn”, was zijn commentaar.