Bos zei dinsdag in het televisieprogramma Pauw & Witteman dat hij het „wenselijk” zou vinden dat gemeenten, provincies en waterschappen worden verplicht hun geld weg te zetten bij banken die gerelateerd zijn aan overheidsinstanties. Ook staatssecretaris Bijleveld van Binnenlandse Zaken denkt in deze richting, zo maakte ze dinsdag duidelijk.Er zijn al veel overheden die gebruikmaken van deze banken, die volgens Bos „niet kapot” kunnen. „Als je dat dan weet, moet je dan voor die halve procent meer ergens anders naartoe?” vroeg Bos. De bewindsman deed zijn voorstel in reactie op de onrust die is ontstaan over miljoenen aan gemeenschapsgelden die bij IJslandse banken zijn weggezet en waarvan hoogst onzeker is of de overheden die nog terug kunnen krijgen.

De Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG), de belangenorganisatie van gemeenten, voelt niets voor de suggestie van de bewindsman. Volgens de VNG speelt Bos „paniekvoetbal.” Een woordvoerder zegt dat gemeenten niet onverantwoord met hun geld zijn omgegaan: „Hier is vooral sprake van falend toezicht.” De Nederlandsche Bank wist in juli al dat er problemen waren met IJslandse banken.

Ook volgens de Noord-Hollandse gedeputeerde Hooijmaijers valt de lagere overheden niets in de kredietcrisis te verwijten. De lagere overheden handelen helemaal in lijn met de regels die zijn vastgelegd in de Wet financiering lagere overheden. Deze wet staat toe dat gemeenten en provincies hun geld onderbrachten bij IJslandse banken, omdat die volgens de toezichthouders een hoge kredietwaardering hadden.

Nederlandse gemeenten hebben zeker 80 miljoen euro gestald bij banken die failliet zijn gegaan of dreigen om te vallen. De provincies hadden 140 miljoen uitgezet. De provincies Noord-Holland spant de kroon met 98 miljoen euro. Vrijdag hoopt staatssecretaris Bijleveld van Binnenlandse Zaken een totaaloverzicht te presenteren waarin ook de uitstaande gelden van de waterschappen zijn opgenomen.

De gemeenten gaan hun krachten bundelen om het geld terug te krijgen. Juridische stappen worden voorbereid. De provincie Noord-Holland heeft de eerste stappen al gezet voor terugvordering.

Staatssecretaris Bijleveld gaat kijken of er een speciaal vangnet moet komen voor gemeenten en provincies die in de problemen komen omdat ze hun geld kwijt zijn. Als de uitvoering van hun beleid in gevaar komt, kunnen de overheden bij het Rijk aankloppen voor hulp, aldus de bewindsvrouw.

250 miljoen bij omgevallen banken

De lijst van gemeenten, provincies en andere overheidsinstanties die hun miljoenen tegen aantrekkelijke rentes bij IJslandse banken en andere financiële instellingen stalden, groeit met de dag.

Noord-Holland: 98 miljoen euro
Groningen: 30 miljoen euro
Kerncentrale Borssele: 25 miljoen euro
Amstelveen: 15 miljoen euro
Pijnacker-Nootdorp: 12 miljoen euro
Goes: 12 miljoen euro
Dordrecht: 11,4 miljoen euro
Den Haag: 10 miljoen euro
Texel: 8 miljoen
Opmeer: 7 miljoen euro
Drechtsteden: 7 miljoen euro
Waterschap Roer en Overmaas in Sittard: 5 miljoen euro
Zeeland: 5 miljoen euro
Graafstroom: 3 miljoen euro
Alphen aan den Rijn: 3 miljoen euro
Veere: 3 miljoen euro
Zundert: 2,5 miljoen euro
Scherpenzeel: 2,3 miljoen euro
Asten: 1 miljoen euro
Naarden: 1 miljoen euro
Woudenberg: 1 miljoen euro