Het laatste lied uit Schuberts cyclus ”Schwanengesang” klinkt door de kamer: ”Der Doppelgänger” (de dubbelganger). Met zijn zware stem zingt Kees van Bochove tergend langzaam het lied over de man die ’s nachts staat te kijken naar het huis waar vroeger zijn geliefde woonde. Opeens ziet de man een figuur staan, handenwringend vanwege hartzeer. Maar dan huivert de man: in het maanlicht ziet hij ineens zijn eigen figuur! De muziek komt tot een geweldige climax. Van Bochove brult het uit, met als hoogtepunt een hoge g: „Der Mond zeigt mir meine eigne Gestalt.”Van Bochove is geroerd nu hij de opname weer hoort. „Dit is heftig. Hier zit heel veel gevoel bij. Ik heb dat helemaal niet snel, normaal blijf ik redelijk nuchter. Maar bij dit lied voel je de wanhoop, de eenzaamheid. Dan lopen de rillingen over je lijf.”

Wouter Harbers herinnert zich de opname: „Precies op het hoogtepunt viel de metronoom die op de vleugel stond op de grond en begon te tikken. De tweede keer werd er midden in het lied op de microfoon geklopt: de band bleek niet te draaien. Dan heb je het even helemaal gehad.”

Niet alle dertien liederen van ”Schwanengesang” hebben zo’n lading. Het tweetal laat ”Ständchen” (serenade) horen, als tegenwicht. Een lichtvoetig, lieflijk liefdesliedje. „Dit heeft een heel ander karakter. Dat moet ook, want met zo’n zwaar lied als ”Der Doppelgänger” moet je niet binnenkomen bij het publiek. Het is maar goed dat het het laatste lied van de cyclus is.”

Het laatste, het zwaarste: is het ook het mooiste lied? Harbers: „Voor mij wel. Het raakt van alle liederen het meest het hart.”

Lunchpauze
Van Bochove (1984) uit Utrecht en Harbers (1986) uit Schoonhoven komen elkaar voor het eerst tegen op hogeschool Driestar educatief in Gouda. Daar begint het muzikaal experimenteren. De een blijkt goed te kunnen zingen, terwijl de ander al jaren orgel en piano speelt. Tijdens muziekavonden van de studentenvereniging voeren ze samen aria’s uit de ”Messiah” van Händel uit. Dan ontstaat het plan om een studentenproject op te starten om Händels meesterwerk helemaal uit te voeren. Een oproep onder de studenten levert een groot aantal aanmeldingen op.

Om geld voor het project bij elkaar te halen, geven Van Bochove en Harbers een lunchpauzerecital met liederen van Mahler en Schubert. Tijdens de uitvoering worden schilderijen uit de romantiek en foto’s gepresenteerd.

Het concept slaat aan. „Veel mensen in de reformatorische gezindte kennen deze liederen niet. Maar als ze ze leren kennen, kunnen ze ze enorm waarderen.”

Van Bochove rondt vervolgens zijn studie af en gaat bio-informatica aan de Vrije Universiteit Amsterdam studeren. Ondertussen volgt hij zanglessen bij onder anderen Bas Ramselaar en Gonnie van Heugten. Harbers verlaat een jaar later de pabo en gaat parttime werken in het basisonderwijs, terwijl hij in deeltijd de studie koordirectie aan Hogeschool IDE in Gorinchem oppakt.

Het Mahler/Schubertrecital zijn de twee echter nog niet vergeten. Het brengt hen ertoe een project op te zetten rond de liederen van Schubert. Ze pakken het breed aan. Niet alleen nemen ze samen een cd op met Schuberts complete liedcyclus ”Schwanengesang” plus een vijftal andere liederen. Ook leggen ze contact met beeldend kunstenaar Jan den Ouden, die voor het project bij elk van de dertien liederen uit ”Schwanengesang” een fotografisch kunstwerk maakt. De kunstwerken zijn afgedrukt in het cd-booklet, terwijl ze op een vijftal concerten worden tentoongesteld.

Daarnaast kloppen de twee musici aan bij Driestar educatief om hun project ook in het onderwijs een plek te geven. Inmiddels zijn twee pabo-4-studenten, Heidi van Eckeveld en Nienke van den Brink, bezig om een zogenaamd onderwijskunstexempel voor de basisschool te ontwikkelen. In dit educatieproject worden de kinderen via Schubert ingeleid in de muzikale wereld van de romantiek.

Als laatste proberen Van Bochove en Harbers ook in het voortgezet onderwijs aandacht te vragen voor Schubert. Het idee is dat docenten muziek en Duits in de les aandacht besteden aan respectievelijk de muziek en de teksten van Schuberts liederen, waarna het duo op de scholen een lunchpauzeconcert komt verzorgen. „Degenen die we benaderd hebben zijn laaiend enthousiast.”

Toegankelijk
Wat is er zo mooi aan Schubert? Van Bochove: „Schubert opent voor mij de deur naar de romantiek. Het fascinerende van zijn liederen is dat het om muziek gaat van hoge kwaliteit, terwijl het toch toegankelijk en doorzichtig blijft. Schubert weet met enkele noten in een paar minuten een geweldige sfeer neer te zetten. Daarbij zijn de teksten van dichters als Heine en Goethe sterk: het gaat over universele dingen als verlangen, liefde, de natuur en gevoel. Heel herkenbaar voor mensen.”

Harbers: „Je moet wel het verhaal erbij vertellen. Ik heb op school drie lessen aan Schubert besteed. Het bekende lied ”Erlkönig” leent zich daar uitstekend voor. Eerst vertel ik het verhaal van Goethe over de vader die zijn doodzieke zoon aan de elfenkoning, de dood, verliest. Vervolgens laat ik de muziek van Schubert horen. Dat slaat aan. Zelfs het Duits is dan geen probleem meer.”

De twee musici hopen dat jongeren en ouderen via Schubert muziek uit de romantiek, ja klassieke muziek in het algemeen gaan waarderen. Van Bochove: „Ik liet in de auto aan iemand een lied van Schubert horen. „Wel aardig”, reageerde die ander. Toen ik hem het verhaal achter het lied vertelde en het nog een keer liet horen, was hij enthousiast: „Prachtig!” Je moet naar klassieke muziek leren luisteren, en je smaak ontwikkelen.”

Harbers: „Als je naar een liedrecital in het Concertgebouw gaat, of naar een van de concerten tijdens het Festival Oude Muziek, zie je bijna alleen maar 50+’ers. Wij hopen dat door ons project een nieuwe generatie concertbezoekers wordt gekweekt.”

Tournee
Zaterdag 18 oktober starten Kees van Bochove (bariton) en Wouter Harbers (vleugel) in Dordrecht (Kunstkerk) met hun Schuberttournee. Hetzelfde programma herhalen ze in Gouda (22 oktober, oud katholieke kerk), Utrecht (23 oktober, Silokerk), Zierikzee (24 oktober, Nieuwe Kerk) en Rijssen (29 oktober, Parkgebouw).

De concerten beginnen om 20.00 uur; vanaf 19.30 uur is een tentoonstelling met beelden van Jan den Ouden te zien. Toegang: € 10,- (volwassenen), € 7,- (studenten) en € 5,- (scholieren).

schubertproject.nl voor meer informatie en reservering.