De kennelijke spionageactiviteiten van een inmiddels ontslagen agent van Marokkaanse komaf hebben in politiek Den Haag tot nogal wat ophef geleid.De Tweede Kamer wil opheldering van het kabinet over de druk die de Marokkaanse overheid zou uitoefenen op landgenoten in Nederland. Minister Verhagen (Buitenlandse Zaken) spreekt van „bijzonder kwalijke” praktijken.

Naar het precieze doel van de spionageactiviteiten is het vooralsnog gissen, stelt prof. dr. Bob de Graaff, kenner van inlichtingendiensten, thans hoogleraar terrorisme en contraterrorisme aan de Universiteit van Leiden. „Het zou kunnen dat de Marokkaanse geheime dienst meer informatie wil over mogelijke radicalisering onder Marokkanen. Wellicht wil men weten hoe groot het risico is dat Marokkanen in de diaspora hun radicale ideeën importeren in Marokko zelf.”

Verbaast het u dat de Marokkaanse geheime dienst in Nederland kennelijk spionnen ronselt?
„Als de officiële contacten tussen de Nederlandse en de Marokkaanse autoriteiten goed zijn, zou je zeggen dat spionage niet nodig zou moeten zijn. Het nieuws over de agent duidt erop dat de Marokkaanse geheime dienst zelf zaken wil uitzoeken.”

Kunnen spionnen via ambassades worden geronseld?
„Dat kan. Bekend is dat de Amerikaanse ambassade mensen van de CIA in de gelederen had. Voor de Russische ambassade werkten mensen van de KGB. De Chinese ambassade had ook contacten met de geheime dienst. Daarentegen lijkt het me onwaarschijnlijk dat landen als België en Luxemburg hier hun spionnen hebben.”

Hoe worden spionnen geronseld?
„Dat doen medewerkers van geheime diensten op 1001 manieren. Vaak beginnen contacten met de mogelijke spion eerst vriendschappelijk. „Ik houd ook van postzegels verzamelen.” Of: „Ik vind het ook leuk om op jacht te gaan.” Als de contacten hechter worden, wordt iemand gevraagd om een keer een boek uit te lenen. En uiteindelijk kan de medewerker van de geheime dienst om geheime documenten vragen.”

Hoe schadelijk is spionage voor Nederland?
„Ik weet dat in dit concrete geval niet, omdat ik niet weet welke opdracht de Marokkaanse agent heeft gekregen.”

Het Rotterdamse PvdA-raadslid El Haji beweert dat de Marokkaanse geheime dienst in Nederland op een breder front probeert spionnen ronselen. Is dat reëel?
„Ik weet dat niet precies. De geschiedenis leert wel dat landen zoals Amerika en Rusland in Nederland zeker wel, op veel manieren, hier hun spionnen zochten.

Geen enkele soevereine staat stelt het op prijs dat er wordt gespioneerd. Autoriteiten willen dat informatie via de officiële kanalen wordt verkregen. Recent nog is een Amerikaanse CIA’er die in Nederland op eigen houtje inlichtingen verzamelde, op het vliegtuig gezet. In de Verenigde Staten zit al heel lang een Israëlische spion gevangen. Amerika was heel boos dat de man in de VS spioneerde. De Amerikanen vonden dat zij Israël al meer informatie verschafte dan andere landen.”