Wilhelmina kreeg een granaat in de klas
Prinses Amalia geniet erg op school. Voor Wilhelmina was het ondenkbaar dat ze naar een gewone school zou gaan: zij kreeg privéonderwijs, alleen. Tijden veranderen, zo laat de vanmiddag in het Nationaal Onderwijsmuseum geopende tentoonstelling ”Ook prinsesjes gaan naar school” zien.
Koningin Emma bepaalde precies hoe de vorming en opleiding van haar dochter Wilhelmina eruit moesten zien. De kleine prinses moest na het overlijden van haar vader, koning Willem III, zo snel mogelijk klaargestoomd worden voor het koningschap. „Lagere school, middelbaar onderwijs en universitaire vakken zijn in een periode van tien jaar samengebald”, licht dr. Jacques Dane, de samensteller van de expositie, toe.Wilhelmina leerde rekenen, lezen en schrijven, maar kreeg ook heel andere vakken. „Er kwam bijvoorbeeld een kolonel naar school met een granaat. Wilhelmina kreeg uitgelegd hoe de ontsteking werkte en ze kreeg een speciaal opengezaagd exemplaar”, zegt Dane, wijzend op de doos met de granaatontsteker.
Ernaast staan poppen in kleding uit Nederlands-Indië. „Die zijn speciaal voor haar gemaakt. De koloniën speelden toen een grote rol in het staatsbestel en dus ook in het onderwijs.”
Godsdienstonderwijs nam een grote plaats in het lespakket van Wilhelmina in. Haar moeder, koningin Emma, verzorgde dat vak zelf, zo blijkt uit een schrift waarin verantwoording wordt gedaan van het lesprogramma van de toekomstige koningin. In zwierig handschrift staat er: „Hare Hoogheid ontving onderwijs in de Bijbelsche Geschiedenis van Hare Moeder van 1884 tot mei 1894. Van mei 1894 tot 1896 genoot H. H. Godsdienstonderwijs van ds. G. J. van der Flier, hofprediker, die H. H. van Januari 1896 ook in de Kerkgeschiedenis onderwees.”
Ondanks de intensieve aandacht van haar moeder, haar docenten en gouvernantes was Wilhelmina een „eenzaam schoolkind”, stelt conservator Dane in het bij de tentoonstelling verschenen boek (ISBN 978 90 5977 399 8). Het is een beeld van Wilhelmina dat hij ook terugvond bij de Wilhelminabiograaf Cees Fasseur en in Wilhelmina’s eigen memoires: ”Eenzaam maar niet alleen”.
Op basis van haar ervaringen koos koningin Wilhelmina bij de schoolopleiding van prinses Juliana voor een andere aanpak. Op Paleis Noordeinde in Den Haag kwam een klein klasje. Juliana was een van de vier leerlingen. Het onderwijs voldeed er aan alle wettelijke eisen: er stonden gewone schoolbanken en een schoolbord en er waren duidelijke lestijden.
Juliana kreeg ook een rapport. „Die liggen hier niet op de tentoonstelling. Het Koninklijk Huisarchief vond dat een te grote inbreuk op de persoonlijke levenssfeer. Dat respecteren we. We hebben veel materiaal kunnen lenen van het hof. Dat is bijzonder. Met als topstuk de speciaal voor Juliana door de tekenaar Jetses vervaardigde aap-noot-miesplank”, zegt Dane.
Het onderwijs aan Juliana werd gegeven volgens de principes van de vrijzinnige en vooruitstrevende Haagse pedagoog Jan Ligthart, die uitging van het positieve in het kind. Liefde voor de leerling was de kern. „Ligthart ging in veel dingen voorop”, aldus Dane.
Ook Juliana kreeg een groot deel van haar godsdienstige vorming van haar moeder: „Als een goede christelijke moeder leerde de koningin haar kind ook bidden en samen lazen ze in de Bijbel.”
Lezen en taal waren belangrijk voor de Oranjes, zegt Dane. Er kwam menig boek voorbij. In de vitrines staan verschillende boeken die aan Juliana zijn voorgelezen. „Op de titelpagina staat dan precies een aantekening in de trant van: voorgelezen aan Juliana dat en dat jaar. Dat zijn de mooie details.”
Prinses Beatrix ging naar de school van Kees Boeke. Daar heerste een sfeer van vrijheid blijheid. Koningin Beatrix heeft zelf later ook aangegeven dat ze er niet veel heeft geleerd.
Toch werden de koninklijke kinderen als voorbeeldig neergezet. Dane: „Dat zie je steeds weer terugkomen: de prinsesjes vervulden een rolmodel. Dat bewijzen bijvoorbeeld de ansichtkaarten die de Rijksvoorlichtingsdienst in 1950 liet maken. Op de voorkant zie je prinses Margriet die haar huiswerk maakt. Achterop staat de tekst: ”Prinses Margriet maakt ook in de vacantie haar sommen. Sankt-Anton, 23 februari 1950.”
De tentoonstelling -die tot 4 januari loopt- stopt bij de scholing van prinses Beatrix. „We vonden dit een mooie afbakening en van Amalia op school weten we nog niet zo heel veel”, zegt Dane.
url verwijzing web (u689(onderwijsmuseum.nl.
